De onmogelijke voorwaarde.
De onmogelijke voorwaarde is iedere voorwaarde die bestaat in iets dat onmogelijk is. Op grond van artikel 1172 van het Burgerlijk Wetboek is de onmogelijke voorwaarde nietig. Ook de overeenkomst die van dergelijke voorwaarde afhangt, is eveneens nietig. Een voorbeeld: ik zal jouw auto kopen als jij persoon X terug tot leven wekt voor mij. De onmogelijke voorwaarde is dus nietig. Maar tevens zal de sanctie krachtens de wet er ook in bestaan dat de daarvan afhangende overeenkomst ook nietig is. De reikwijdte van het artikel heeft men in de rechtspraak en rechtsleer verder uitgewerkt. We zien hier een analogie met artikel 900 BW (onmogelijke voorwaarde bij giften). Hierna een uitgebreide bespreking van de reikwijdte van het artikel 1172 van het Burgerlijk Wetboek.
De onmogelijke voorwaarde maakt deel uit van de voorwaardelijke verbintenissen. Artikel 1168 van het Burgerlijk wetboek geeft de definitie van een voorwaardelijke verbintenis. Namelijk een verbintenis is voorwaardelijk wanneer men deze doet afhangen van een toekomstige en onzekere gebeurtenis, hetzij door:
- De verbintenis teniet te doen bij het al dan niet plaatsvinden van de gebeurtenis.
- De verbintenis op te schorten totdat de gebeurtenis zal plaatshebben.
Wat is onmogelijk?
Het Hof van Cassatie heeft uitgelegd wat een onmogelijke voorwaarde in de zin van artikel 1172 van het Burgerlijk Wetboek is. Het Hof oordeelde dat men het begrip niet als een subjectief concept moet aanschouwen, maar wel als een objectief concept van onmogelijkheid. Daarom mag men de onmogelijke voorwaarde niet uitleggen in de zin van het realistisch niet haalbare. De rechter zal moeten oordelen of de vervulling van de voorwaarde niet materieel onmogelijk is. Hierbij zal de rechter dus moeten nagaan of er al dan niet objectieve elementen zijn die de vervulling van dergelijke voorwaarde in de weg staan. De onmogelijk zal ook vaststaand moeten zijn.
Bijvoorbeeld: De rechter die vindt dat de overeengekomen termijn moeilijk haalbaar is, kan dergelijke voorwaarde niet beschouwen als een (in werkelijkheid zijnde) onmogelijke voorwaarde.
De nietigheid van de onmogelijke voorwaarde heeft niet altijd tot gevolg dat ook de overeenkomst in haar geheel nietig is.
Het Hof van Cassatie heeft geoordeeld dat een overeenkomst die verschillende bepalingen bevat, niet automatisch nietig is zodra één van de bepalingen nietig is, op voorwaarde dat de partijen niet de bedoeling hadden dat de verschillende bepalingen een onsplitsbaar geheel vormen. In de rechtspraak vindt men ook dat voor zover de onmogelijke voorwaarde van ondergeschikt belang is, de rest van de overeenkomst blijft gelden.
Wetsvoorstel 3 april 2019.
Het wetsvoorstel van 3 april 2019 verandert de gevolgen van een onmogelijke voorwaarde. Namelijk het nieuw artikel 5.214, 2e lid BW luidt als volgt: “Indien de als voorwaarde vooropgestelde gebeurtenis onmogelijk is bij het ontstaan van de verbintenis, treden de gevolgen van de niet-vervulling van de voorwaarde in vanaf dat ogenblik”. Daarom zal in het geval van een opschortende voorwaarde de verbintenis tenietgaan op het moment waarop zij moest tot stand komen. En in het geval van een ontbindende voorwaarde, is de verbintenis zuiver en eenvoudig zodra zij ontstaat.
De inwerkingtreding van het nieuwe artikel aangaande de onmogelijke voorwaarde is voorzien voor op de eerste dag van de achttiende maand na die waarin ze is bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad.