De respijttermijn.
De respijttermijn houdt in dat de opeisbaarheid van de verbintenis wordt opgeschort voor een termijn bepaald door de rechter. Krachtens artikel 1244, tweede lid van het Burgerlijk Wetboek heeft de rechter de bevoegdheid om een respijttermijn toekennen aan de schuldenaar, onder bepaalde voorwaarden.
De respijttermijn is een uitzondering op de in artikel 1134 al. 1 BW vervatte bindende kracht van de overeenkomst. Het is een regel van billijkheid.
De mogelijkheid tot het toekennen van een respijttermijn raakt de openbare orde. De schuldenaar kan er bijgevolg geen afstand van doen.
Wat is het toepassingsgebied van de respijttermijn?
De rechter moet “met grote omzichtigheid” omgaan met zijn bevoegdheid tot het verlenen van uitstel. Zo zal de rechter rekening moeten houden met het uitstel dat de schuldenaar in feite al heeft genoten. De rechtspraak heeft hieraan toegevoegd dat de schuldenaar “ongelukkig” en “te goeder trouw” moet zijn. Het Hof van Cassatie heeft ook geoordeeld dat de respijttermijn in geen geval ertoe mag leiden dat de schuldenaar wordt bevrijd van zijn schuld. Wanneer de rechter afbetalingstermijnen toekent die de maandelijkse interesten niet of bijna niet overschrijden, komt dit er op neer dat hij de schuldenaar quasi ontslaat van zijn eigenlijke betalingsverplichting, hetgeen niet toegelaten is.
Ook al had men tussen de partijen geen enkele tijdsbepaling bedongen in de overeenkomst, toch zal de rechter de mogelijkheid hebben om een respijttermijn toe te kennen aan de schuldenaar.
Tijdens de procedure waar men de betaling vordert, kan de schuldenaar tot en met de laatste conclusies nog de respijttermijn vragen aan de rechter, omwille van het "openbare orde" karakter van de respijttermijn. De schuldenaar kan ook zelf in hoofdvordering een respijttermijn vragen aan de rechter. Eens de rechterlijke uitspraak er is zal men geen uitstel meer kunnen vragen, omdat de rechter deze dan niet meer kan opleggen.
Enkel bij contractuele verbintenissen?
Het Hof van Cassatie heeft geoordeeld dat men artikel 1244 BW slecht kan toepassen op contractuele verbintenissen. Het Hof sluit dus daarmee de toepassing ervan op de buitencontractuele verbintenissen uit. Echter is de meerderheid van de rechtsleer het hier niet mee eens. De mogelijkheid tot het toekennen van een respijttermijn moet eerder beschouwd worden als een algemeen rechtsbeginsel: elke schuldenaar moet er zich kunnen op beroepen.
Bijzondere gevallen
De wetgever heeft voor bepaalde aangelegenheden voorzien in een afwijkend regime. Soms kent de wetgever een uitgebreidere bevoegdheid toe aan de rechter, bijvoorbeeld in artikel 1337bis Ger.W., artikel 59 Wet Hypothecair Krediet, …). Soms verbiedt de rechtspraak het toekennen van een respijttermijn, bijvoorbeeld voor de werkgever bij de uitbetaling van de lonen, maar ook voor alimentatievordringen, belastingschulden, enz...
Wetsvoorstel 3 april 2019
Het wetsvoorstel van 3 april 2019 neemt het tweede lid van artikel 1244 BW letterlijk over, en giet het in het nieuw artikel 5.275 dat nu uitsluitend over de respijttermijn gaat. Nu dat het nieuwe artikel voorkomt in het deel over het algemeen regime van verbintenissen, bestaat er geen twijfel meer dat de respijttermijn ook verleend kan worden ten aanzien van de schuldenaars van niet-contractuele verbintenissen. Het nieuwe artikel doet geen afbreuk aan de bijzondere regimes waarvoor de wetgever het verlenen van respijttermijnen verbiedt.
De inwerkingtreding van het nieuwe artikel aangaande de respijttermijn is voorzien voor op de eerste dag van de achttiende maand na die waarin ze is bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad.