De ongeoorloofde voorwaarde.
Een ongeoorloofde voorwaarde is iedere voorwaarde die bestaat in iets dat strijdig is met de goede zeden of door de wet is verboden. Krachtens artikel 1172 van het Burgerlijk Wetboek is elke ongeoorloofde voorwaarde nietig.
De ongeoorloofde voorwaarde is dus nietig. Maar tevens zal de sanctie krachtens de wet er dus ook in bestaan in de nietigheid van de daarvan afhangende overeenkomst. De reikwijdte van het artikel heeft men in de rechtspraak en rechtsleer verder uitgewerkt, we zien hier een analogie met artikel 900 BW (ongeoorloofde voorwaarde bij giften). Hierna een uitgebreide bespreking van de reikwijdte van het artikel 1172 van het Burgerlijk Wetboek.
De ongeoorloofde voorwaarde maakt deel uit van de voorwaardelijke verbintenissen. Artikel 1168 van het Burgerlijk wetboek geeft de definitie van een voorwaardelijke verbintenis. Namelijk een verbintenis is voorwaardelijk wanneer men deze doet afhangen van een toekomstige en onzekere gebeurtenis, hetzij door:
- De verbintenis teniet te doen bij het al dan niet plaatsvinden van de gebeurtenis.
- De verbintenis op te schorten totdat de gebeurtenis zal plaatshebben.
Beoordeling van de (on)geoorloofdheid
De rechter dient na te gaan of de voorwaarde door de wet verboden is of strijdig is met de goede zeden. Indien het antwoord hierop bevestigend is, dan is er sprake van een ongeoorloofde voorwaarde.
Enkel voorbeelden van de (on)geoorloofde voorwaarde in de rechtspraak.
In het geval van een schulderkentenis tussen echtgenoten met een terugbetalingsverplichting (die eveneens geldt in het geval van ontbinding van het huwelijk door echtscheiding), is er geen sprake van een ongeoorloofde voorwaarde in de zin van artikel 1172 BW.
Er is sprake van een ongeoorloofde voorwaarde, wanneer men aandelen schenkt met een clausule van onvervreemdbaarheid.
Nietigheid van de gehele overeenkomst?
Het Hof van Cassatie heeft geoordeeld dat een overeenkomst die verschillende bepalingen bevat, niet automatisch nietig is zodra één van de bepalingen nietig is, op voorwaarde dat de partijen niet de bedoeling hadden dat de verschillende bepalingen een onsplitsbaar geheel vormen.
In de rechtspraak vindt men ook dat voor zover de ongeoorloofde voorwaarde van ondergeschikt belang is, de rest van de overeenkomst blijft gelden.
Wetsvoorstel van 3 april 2019.
Het wetsvoorstel van 3 april 2019 maakt komaf met de specifieke bepaling voor de ongeoorloofde voorwaarde. Men kan simpelweg terugvallen op de algemene bepalingen aangaande het ongeoorloofd voorwerp (nieuw artikel 5.55 BW) en de ongeoorloofde oorzaak (nieuw artikel 5.59 BW).
De inwerkingtreding van de nieuwe artikelen aangaande de ongeoorloofde oorzaak en het ongeoorloofde voorwerp is voorzien voor op de eerste dag van de achttiende maand na die waarin ze is bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad.