Wat is wilsovereenstemming?
Wilsovereenstemming is de eerste geldigheidsvereiste waaraan elk contract moet voldoen. Art. 1108 BW stelt dat de ‘ toestemming van de partij die zich verbindt’ de eerste geldigheidsvoorwaarde is. Tevens is zij ook de belangrijkste voorwaarde, aangezien de toestemming van partijen de basis vormt van de contractuele regeling. Wilsovereenstemming is de op elkaar gerichte toestemming van de contractspartijen. De partijen dienen hun wil te uiten, meestal door een uitdrukkelijke wilsverklaring, die meestal de vorm van een geschrift zal aannemen. De wil moet volwaardig zijn en vrij van wilsgebreken.
De wil moet volwaardig zijn.
Opdat de wilsovereenstemming rechtsgeldig is, moet de wil van partijen volwaardig zijn. Dit betekent dat de partijen in staat moeten zijn om de gevolgen van hun daden in te schatten. Zo kunnen handelingsonbekwame personen in principe geen geldige overeenkomst sluiten. Tevens zijn er personen die niet in staat zijn om een volwaardige wil te uiten, omdat zij onder invloed zijn of omdat zij zich in een emotionele toestand bevinden. Men oordeelt in dit geval dat de rechtshandeling geldig is, maar vernietigbaar kan zijn op verzoek van de in die toestand verkerende contractspartij. Dit is vooral ingegeven door de vereiste van rechtszekerheid in het ruilverkeer en niet zozeer ter bescherming van de wederpartij. De volwaardige wil van contractspartijen moet de totstandkoming van rechtsgevolgen nastreven. De partijen moeten m.a.w. een juridisch bindende afspraak willen sluiten. Zij moeten echter niet over alle punten van de regeling overeenstemming hebben bereikt, maar wel over de essentiële punten van het contract.
De wil moet vrij zijn van wilsgebreken.
In het verbintenissenrecht zijn er een aantal erkende wilsgebreken. Er is sprake van een wilsgebrek wanneer de werkelijke en de verklaarde wil van de partijen wel met elkaar overeenstemmen, maar waarbij ofwel de werkelijke wil tot stand komt onder invloed van een verkeerde voorstelling van zaken (dwaling, bedrog), ofwel niet vrij gewild, maar wel tot stand gekomen onder druk van een externe factor (geweld). Naast deze drie wilsgebreken bestaat er nog een vierde oneigenlijk wilsgebrek, benadeling.
Uitdrukkelijke of stilzwijgende wilsovereenstemming.
Contractpartijen moeten hun innerlijke wil ten aanzien van elkaar tot uitdrukking brengen. Dit kan ook impliciet of stilzwijgend gebeuren, op voorwaarde dat de wil om een contract aan te gaan ontegensprekelijk uit de omstandigheden blijkt. Men kan zich de vraag stellen of er wel een overeenkomst tot stand komt wanneer de werkelijke wil van een partij niet overeenkomt met de verklaarde wil. Als we de wilsleer toepassen, is dit niet het geval. Het zou evenwel niet redelijk zijn om een verschrijving of een verspreking op de rug te schuiven van de wederpartij wanneer die redelijkerwijze op de wilsverklaring mocht vertrouwen. Een contract komt bijgevolg enkel tot stand wanneer de wederpartij in de gegeven omstandigheden redelijkerwijze mocht vertrouwen op een overeenstemming van verklaring en werkelijke wil en wanneer men ook op die manier heeft gehandeld. Hierbij maakt men dan toepassing van de vertrouwensleer.
Wat met standaardbedingen of algemene voorwaarden?
Vaak worden algemene voorwaarden of standaardbedingen in kleine letters op de ommezijde van een voorgedrukte toetredingsovereenkomst geplaatst, ofwel worden zij opgenomen in een afzonderlijk document waarnaar de overeenkomst verwijst. Als we hier de wilsleer zouden toepassen, zou dit betekenen dat dergelijke bedingen geen bindende kracht hebben, aangezien er geen sprake is van toestemming. Dit zou de rechtszekerheid echter niet ten goede komen. Om tegenstelbaar te kunnen zijn aan de andere partij, moeten de algemene voorwaarden, vóór de contractsluiting, ter kennis worden gebracht of moet er minstens een wezenlijke mogelijkheid tot kennisname ervan geweest zijn. Daarnaast moeten de algemene voorwaarden ook aanvaard zijn, hetzij uitdrukkelijk, hetzij stilzwijgend. Hoe gaat men dit beoordelen? Men gaat hierbij kijken naar de beschikbaarheid, de zichtbaarheid en de begrijpbaarheid van de algemene voorwaarden.
De andere geldigheidsvoorwaarden van een overeenkomst