De oorzaak van een overeenkomst.
De oorzaak van de overeenkomst geeft aan waarom iemand zich verbindt, waarom je contracteert. De oorzaak is één van de geldigheidsvereisten waaraan elke overeenkomst moet voldoen en is met andere woorden onontbeerlijk voor de rechtsgeldigheid van een rechtshandeling. (artikel 5.27 Nieuw Burgerlijk Wetboek)
De oorzaak van een overeenkomst heeft een dubbele invulling. Enerzijds kan er een objectieve bestaansreden zijn. Dit is de juridische, economische of maatschappelijke grondslag voor gebondenheid van de partijen. Daarnaast kan er ook een subjectieve invulling worden gegeven aan het begrip oorzaak. Dit is de determinerende beweegreden, zoals bijvoorbeeld een emotionele band bij schenkingen, of de bescherming van het vermogen.
Bij wederkerige overeenkomsten bestaat de oorzaak in de door de wederpartij aangegane verbintenis, en bij zakelijke overeenkomsten in de overhandiging van de zaak door de wederpartij. Bij de overeenkomst om niet, dit zijn schenkingen e.d. ligt de oorzaak in het begiftigings- of schenkingsoogmerk.
De oorzaak van een overeenkomst moet bestaan en geoorloofd zijn.
De oorzaak moet eerst en vooral bestaan. Het is evenwel niet vereist dat de oorzaak expliciet wordt uitgedrukt in de overeekomst. Wanneer men de oorzaak uitdrukt in de overeenkomst kan men natuurlijk naderhand wel eventuele (bewijs)problemen vermijden.
Naast het bestaan van een oorzaak, moet de oorzaak ook geoorloofd zijn. De doorslaggevende beweegredenen voor het aangaan van het contract mogen niet in strijd zijn met de openbare orde of verboden worden door de wet. Er is dan geen geldige reden voor de gebondenheid van de partijen. De doorslaggevende beweegredenen zijn de beweegredenen die een of meer partijen hebben aangezet om over te gaan tot de rechtshandeling. Ook al is het voorwerp van de overeenkomst op zich niet ongeoorloofd, toch zal de overeenkomst ongeldig zijn, omdat hiermee een doel wordt nagestreefd dat in strijd is met de openbare orde of verboden is door de wet. Zo mag een overeenkomst bijvoorbeeld niet als doel hebben om fraude te plegen of belastingen te ontduiken.
De oorzaak moet bestaan op het ogenblik dat het contract wordt gesloten.
De oorzaak is dan wel een geldigheidsvereiste, toch moet ze niet blijven bestaan gedurende de hele overeenkomst. Het volstaat dat de oorzaak bestaat op het moment van de totstandkoming van de overeenkomst. Een uitzondering hierop is de tontineovereenkomst. Hier moet de oorzaak wel blijven bestaan tijdens de gehele duur van de overeenkomst. Een rechtshandeling kan op zichzelf bestaan en van de oorzaak worden gescheiden. Dit noemt men een abstracte verbintenis.
Het verschil tussen de oorzaak en het voorwerp van de overeenkomst
De oorzaak en het voorwerp van een overeenkomst zijn wel degelijk van elkaar te onderscheiden geldigheidsvereisten van een overeenkomst. Bij de oorzaak van de overeenkomst gaat het specifiek om de beweegreden van de overeenkomst terwijl bij het voorwerp van de overeenkomst wordt gepeild naar de desbetreffende prestatie of de beoogde rechtsgevolgen.
De andere geldigheidsvoorwaarden van een overeenkomst