Wettelijke subrogatie versus conventionele subrogatie.

Wettelijke of conventionele subrogatie?

Persoonlijke subrogatie vindt plaats krachtens de wet of in het kader van een overeenkomst.  In het eerste geval spreekt met van wettelijke subrogatie.  In het tweede geval heeft men te maken met conventionele subrogatie.

Wettelijk subrogatie.

In vier gevallen is er sprake van wettelijke subrogatie, of subrogatie van rechtswege (art. 1251 BW):

• Wanneer een andere schuldeiser van de schuldenaar de schuld betaalt aan een schuldeiser, die voorrang heeft op de betalende schuldeiser ingevolge een voorrecht of een hypotheek.  De betaling geschiedt dan bijvoorbeeld om een verkoop door een hypothecaire schuldeiser van een met hypotheek bezwaard goed te verhinderen.
• Wanneer de koper van een onroerend goed de prijs besteedt tot betaling van de hypothecaire schuldeisers.  De koper wordt dan wettelijk gesubrogeerd in de rechten van de hypothecaire schuldeiser. De koper verkrijgt het onroerend goed maar ook de hypothecaire rechten die op het aan hem toekomende onroerend goed rusten.  Dit is van belang ingeval er nog andere schuldeisers zouden zijn die niet werden uitbetaald.  Het recht van de koper primeert nu op dat van de andere schuldeisers, waardoor deze laatsten er vrijwel geen belang meer bij hebben om het goed ten gelde te maken.
• Wanneer de derde de schuldvordering betaalt, wanneer de derde er belang bij heeft omdat hij voor of met anderen tot betaling was gehouden, bijvoorbeeld als borg of medeschuldenaar.
• Ten voordele van de erfgenaam die de nalatenschap heeft aanvaard onder voorrecht van boedelbeschrijving en die de schulden van de nalatenschap met eigen middelen heeft betaald

Naast deze wettelijke gevallen van subrogatie, zijn er ook de gevallen van oneigenlijke of quasi-subrogatie.  Oneigenlijke subrogatie kan enkel krachtens de wet.

Conventionele subrogatie.

Wanneer de subrogatie geschiedt op grond van een overeenkomst, zijn er twee hypotheses, naargelang van wie de subrogatie heeft toegestaan:

1. De contractuele subrogatie toegestaan door de schuldeiser (art. 1250, 1° BW).

Krachtens artikel 1250, 1° BW kan de schuldeiser, die betaling ontvangt van een derde persoon, deze doen treden in zijn rechten, rechtsvorderingen, voorrechten of hypotheken tegen de schuldenaar.

Als voorbeeld denken wij aan de autoverkoper (schuldeiser) die betaald wordt door de financieringsmaatschappij (bank) van de koper (schuldenaar), onder de voorwaarde dat de bank door de schuldeiser gesubrogeerd wordt in diens rechten tegenover de koper.  De koper betaalt vervolgens de schuld (af) aan de bank.

Opdat contractuele subrogatie toegestaan door de schuldeiser geldig is, dienen naast de algemene voorwaarden voor subrogatie, de volgende voorwaarden vervuld te zijn:

• De schuldeiser moet zijn uitdrukkelijke instemming geven met de subrogatie. Deze vereiste betekent niet noodzakelijk een schriftelijke toestemming, want de wilsuiting van de schuldeiser is aan geen enkele vormvereiste onderworpen.  Wél volstaat een louter stilzwijgende instemming niet.
• De subrogatie dient gelijktijdig met de betaling toegestaan worden.  Na betaling is geen subrogatie meer mogelijk, vermits door de betaling de schuldvordering is uitgedoofd.  Dit betekent echter niet dat het bewijs van de overeenkomst op het ogenblik zelf van de betaling moet opgesteld worden.  Zulks kan achteraf geschieden.

Ingeval van betwisting zal diegene die zich op de subrogatie beroept, het bewijs moeten leveren van de uitdrukkelijke instemming van de schuldeiser en van de gelijktijdigheid met de betaling.

De toestemming van de schuldenaar is niet vereist, net zo min als de formaliteiten van art. 1690 BW moeten worden nageleefd.  De betalende derde doet er echter wel goed aan om de schuldenaar te verwittigen van diens betaling wil hij vermijden dat de schuldenaar zijn schuld nog zou voldoen aan de oorspronkelijke schuldenaar (art. 1240 BW).

1. De contractuele subrogatie toegestaan door de schuldenaar.

Deze situatie viseert de hypothese dat de schuldenaar zijn schuld aan voor hem betere voorwaarden kan overdragen.  De derde betaalt de schuld op verzoek van de schuldenaar, maar zonder het akkoord van de schuldeiser, en treedt in de rechten van de schuldeiser.  Deze vorm van subrogatie is bedoeld om de schuldenaren toe te laten van schuldeiser te veranderen, om zo betere voorwaarden (lagere interesten) te bekomen.

Opdat deze vorm van subrogatie mogelijk is, dient u drie aanvullende formaliteiten te respecteren (art. 1250, 2° BW):

• De akte van lening die de derde toestaat aan de debiteur tot uitbetaling van de schuldeiser, én de kwijting moeten voor notaris verleden worden;
• In de leningsakte moet men uitdrukkelijk vermelden dat de lening gebeurt ter uitbetaling van de schuldeiser;
• In de kwijting moet verklaard worden dat de betaling gedaan is met de daartoe door de nieuwe schuldeiser (derde) verschafte penningen (vermelding van de herkomst van de penningen).

Het hoofdkenmerk van deze subrogatie is dat de toestemming van de uitbetaalde schuldeiser niet vereist is, of deze zelf niet moet geraadpleegd worden.  Wel zal de oorspronkelijke schuldeiser moeten tussenkomen om kwijting te verlenen.  Weigert hij, dan moet men de procedure van aanbod van gerede betaling volgen en zal de kwijting gebeuren door de ontvanger van de Deposito- en consignatiekas.