Schuldvergelijking?
Schuldvergelijking is een rechtsfiguur die ervoor zorgt dat, wanneer twee personen wederzijds schuldenaar van elkaar zijn- en zij dus over en weer schuldvorderingen bezitten- beide schulden onder bepaalde voorwaarden teniet gaan ten belope van het laagste bedrag (artikel 1289 en 1290 B.W.).
Belangrijk te vermelden is dat schuldvergelijking resulteert in het tenietgaan van de verbintenissen (artikel 1289 B.W.). Dit dienen we evenwel onmiddellijk te nuanceren. Het is namelijk slechts de kleinste verbintenis die volledig uitdooft. Ten aanzien van de grootste verbintenis komt de schuldvergelijking dan ook neer op een schuldsplitsing (artikel 2026 B.W.).
Functies van schuldvergelijking
Schuldvergelijking heeft twee functies. Enerzijds strekt zij er toe om het betalingsverkeer te vereenvoudigen. Men vermijdt op die manier immers dat de wederzijdse betalingen in speciën dienen te gebeuren. Anderzijds geldt de schuldvergelijking ook als zekerheid. Doordat hij kan compenseren krijgt de schuldeiser immers zekerheid dat hij zijn schuldvordering – althans ten belope van het laagste bedrag – te gelde zal kunnen maken.
Soorten schuldvergelijking
Men onderscheidt drie soorten van schuldvergelijking, namelijk: wettelijke, gerechtelijke en conventionele schuldvergelijking. In wat volgt, lichten we deze drie verschillende soorten schuldvergelijking toe.
Wettelijke schuldvergelijking
Wettelijke schuldvergelijking treedt op door een loutere werking van de wet, indien en van zodra aan bepaalde voorwaarden is voldaan, zelfs indien de wederzijdse schuldenaars zich daar niet van bewust zijn (art. 1290 B.W.).
Opdat er sprake kan zijn van wettelijke schuldvergelijking, dienen vijf voorwaarden te zijn vervuld. Er moet sprake zijn van:
1). Een vordering en een tegenvordering: wettelijke schuldvergelijking kan slechts optreden indien twee personen
wederzijds een schuldvordering ten opzichte van elkaar bezitten.
2). Tussen twee personen: de schuldvorderingen moeten bestaan tussen twee dezelfde personen (art. 1289 B.W.). Men vereist hierbij dat de schulden worden aangegaan in dezelfde hoedanigheid. Daardoor kan er geen schuldvergelijking optreden tussen bijvoorbeeld de schulden die voortvloeien uit het bezit van een privé-rekening en de tegoeden die geboekt worden op een kwaliteitsrekening.
3). In geld of andere gelijke vervangbare zaken: de vorderingen moeten een geldsom of een zekere hoeveelheid vervangbare zaken van dezelfde soort tot voorwerp hebben. Geïndividualiseerde goederen komen dus niet in aanmerking voor schuldvergelijking.
4). Die opeisbaar zijn: dit betekent dat schulden op termijn en schulden aangegaan onder opschortende voorwaarde niet in aanmerking komen voor schuldvergelijking. Schulden aangegaan onder ontbindende voorwaarde verhinderen het intreden van de wettelijke compensatie evenwel niet.
5). En effen zijn: dit houdt eerst en vooral in dat de schuldvorderingen moeten bestaan (art. 1290 B.W.). Onbestaande of toekomstige schuldvorderingen komen dus niet voor schuldvergelijking in aanmerking. Bovendien is het vereist dat de omvang van de schuldvorderingen vaststaat (art.1291 B.W.). Het is hierbij voldoende dat het bedrag van de verbintenis gemakkelijk vaststelbaar is. Indien men het bestaan of het bedrag van een schuldvordering betwist én de betwisting voldoende ernstig lijkt, is de schuldvordering niet effen.
Gerechtelijke schuldvergelijking
In het Burgerlijk Wetboek wordt er niet gesproken over de gerechtelijke schuldvergelijking. Het bestaan en de geldingskracht ervan worden evenwel algemeen erkend.
De gerechtelijke schuldvergelijking is de compensatie die de rechter kan toestaan op tegeneis van de verweerder. Dit is het geval wanneer in een gerechtelijke procedure de verweerder, die in betaling van een schuldvordering is gedaagd, over een wettelijk niet- compenseerbare vordering beschikt en op grond hiervan een tegeneis instelt met als voorwerp de vraag aan de rechter om de compensatie uit te spreken. De gerechtelijke schuldvergelijking is niet van toepassing wanneer de verweerder zich in rechte beroept op een reeds ingetreden wettelijke of conventionele schuldvergelijking.
Conventionele schuldvergelijking
De contractuele of conventionele schuldvergelijking kan tevens niet worden teruggevonden in het Burgerlijk Wetboek.
Men kan haar als volgt definiëren: "de vorm van schuldvergelijking waarbij partijen bepalen onder welke voorwaarden hun schuldvorderingen, ongeacht de kenmerken ervan, geheel of gedeeltelijk zullen worden gecompenseerd en ongeacht of deze voorwaarden strenger of minder streng zijn dan de voorwaarden voor wettelijke compensatie." Opgemerkt dient de worden dat de conventionele schuldvergelijking uiteraard niet mag ingaan tegen de openbare orde en de goede zeden. De totstandkoming van de overeenkomst tot schuldvergelijking kan zowel uitdrukkelijk als stilzwijgend gebeuren. Zij moet wel aan alle geldigheidsvereisten voldoen die voor overeenkomsten gemeenrechtelijk zijn bepaald: namelijk: bekwaamheid, toestemming, voorwerp en oorzaak.
Voorbeelden van dergelijke clausules zijn o.a. het beding van eenheid van rekening, het
compensatiebeding en de nettingclausule.