Wederkerige versus eenzijdige rechtshandeling
Een overeenkomst kan bestaan uit twee- of meerzijdige rechtshandelingen, waarbij partijen wederkerig handelen. Dit onderscheidt het van de eenzijdige rechtshandeling, zoals bijvoorbeeld een aanbod of testament, waarbij slechts één wilsuiting voldoende is.
Een overeenkomst kan dus wederkerig of eenzijdige zijn, we leggen het verschil uit in deze Wanted Wiki.
Een wederkerige overeenkomst
Wanneer de contractanten zich over en weer verbinden ten aanzien van elkaar, zodat er verbintenissen ontstaan voor elke partij, spreken we van een wederkerige overeenkomst (art. 5.6, eerste lid BW). Beide partijen zijn dan tegelijk schuldeiser en schuldenaar.
Een eenzijdige overeenkomst
Bij een eenzijdige overeenkomst ontstaat er een verbintenis ten laste van slechts één partij (art. 5.6, tweede lid BW). Dit betekent dat één partij verplichtingen aangaat, terwijl de andere partij geen verplichtingen heeft.
Onvolmaakt wederkerige overeenkomsten
Daarnaast bestaat er nog zoiets als onvolmaakt wederkerige overeenkomsten. Deze overeenkomsten zijn bij de totstandkoming eenzijdig, maar worden later wederkerig. Dit gebeurt omdat in de loop van de uitvoering van de overeenkomst een verbintenis ontstaat ten laste van de andere partij.
Enkele voorbeelden
- Wederkerige overeenkomsten: koop, ruil en huur zijn wederkerige overeenkomsten.
- Onvolmaakte wederkerige overeenkomsten: lastgeving is in principe kosteloos, zodat er slechts één verbintenis bestaat, namelijk van de lasthebber om te doen waartoe hij zich verbonden heeft. Indien de lasthebber echter onvoorzienbare uitgaven moet doen voor de uitvoering van zijn opdracht, moet de lastgever hem die vergoeden en wordt de initieel eenzijdige overeenkomst wederkerig.
- Eenzijdige overeenkomsten: zakelijke contracten die slechts ontstaan ingevolge de overhandiging van een zaak, zijn vaak eenzijdige overeenkomsten, met name wanneer de andere contractspartij enkel gehouden is tot teruggave van de zaak.
Wat is het belang van het onderscheid tussen eenzijdige en wederkerige overeenkomsten?
- Oorzaak van de verbintenis: bij wederkerige contracten ligt de oorzaak van de verbintenis van de ene partij in de verbintenis van de andere partij. Indien de verbintenis van de ene partij geen voorwerp heeft (m.a.w. geen daadwerkelijke verplichting of prestatie), dan kan de overeenkomst bijgevolg nietig zijn, omdat zij geen oorzaak heeft. Dit is een belangrijk punt bij wederkerige overeenkomsten, omdat beide partijen afhankelijk zijn van elkaars prestaties.
- Bewijsregels: Het bewijs van wederkerige overeenkomsten is aan andere regels onderworpen dan het bewijs van eenzijdige overeenkomsten.
- Risicoregeling bij niet-nakoming door toeval of overmacht:
- Bij wederkerige overeenkomsten is de schuldenaar bevrijd, maar moet de schuldeiser evenmin presteren zodat het uiteindelijke risico bus bij de schuldenaar ligt.
- Bij eenzijdige overeenkomsten is de schuldenaar ook bevrijd, maar draagt de schuldeiser het uiteindelijke risico.
- Stilzwijgende ontbindende voorwaarde en exceptie van niet-nakoming (ENAC): bij wederkerige overeenkomsten kan elke partij in bepaalde gevallen een stilzwijgende ontbindende voorwaarden inroepen (art. 5.142 BW), of de ENAC. Dit houdt in dat een partij de overeenkomst kan ontbinden of haar prestaties kan opschorten als de andere partij in gebreke blijft. Dit is niet van toepassing bij eenzijdige overeenkomsten, omdat hier slechts één partij verplichtingen heeft.