Invordering onbetwiste geldschulden: keuze tussen gerechtelijke of de administratieve invordering.
Onbetwiste geldschulden tussen ondernemingen kunnen sinds 2 juli 2016 ofwel via een gerechtelijke procedure worden ingevorderd, ofwel via de nieuwe administratieve invorderingsprocedure, de IOS-procedure.
Tot voor kort bestonden deze twee mogelijkheden op gelijke hoogte naast elkaar, en had u als schuldeiser steeds de keuze tussen deze twee procedures.
Als u niet opteerde voor de IOS-procedure, dan kon u nog old school dagvaarden voor de Rechtbank van Koophandel.
Dit keuzerecht tussen de twee wettelijke mogelijkheden komt sinds 1 januari 2017 aanzienlijk onder druk te staan vermits de rechter sinds 1 januari 2017 verplicht wordt om zelfs ambtshalve de zogenaamde "nutteloze proceskosten" ten laste te leggen van de partij die deze foutief heeft veroorzaakt (artikel 1017 Gerechtelijk Wetboek, eerste lid, in fine).
Art. 1017, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek luidt voortaan als volgt:
“Tenzij bijzondere wetten anders bepalen, verwijst ieder eindvonnis, zelfs ambtshalve, de in het ongelijk gestelde partij in de kosten, onverminderd de overeenkomst tussen partijen, die het eventueel bekrachtigt.
Niettemin worden nutteloze kosten, met inbegrip van de rechtsplegingsvergoeding bedoeld in artikel 1022, zelfs ambtshalve ten laste gelegd van de partij die ze foutief heeft veroorzaakt.”
Wat als u de IOS-procedure niet gebruikt?
Gelet op de verplichting in hoofde van de rechters om ambtshalve de nutteloze kosten ten laste te leggen van de partij die deze foutief heeft veroorzaakt, is de vraag pertinent of schuldeisers hun onbetwiste geldschulden nog kunnen invorderen via gerechtelijke weg, zonder het risico te lopen de proceskosten te moeten betalen.
Volgens de Memorie van Toelichting bij Potpourri IV is het niet de bedoeling dat schuldeisers van onbetwiste geldschulden verplicht worden om een administratieve procedure tot invordering van onbetwiste geldschulden in te stellen alvorens zij zich tot de rechter mogen wenden.
Niettemin zal de schuldeiser die opteert voor een gerechtelijke invordering moeten motiveren waarom hij de IOS-procedure niet heeft aangewend.
De schuldeiser die de IOS-procedure niet heeft aangewend, of minstens geen goede redenen had om dat niet te doen, zal de proceskosten voor zijn rekenen moeten nemen.
Een goede reden om de IOS-procedure niet te gebruiken is volgens de Memorie van Toelichting het geval wanneer de schuldeiser méér dan 10 % bijkomende vergoedingen wil invorderen of nog, wanneer hij aannemelijk maakt dat een invordering van onbetwiste geldschulden bij voorbaat kennelijk tot mislukking is gedoemd.
Enkel wanneer het geding volstrekt overbodig was, dient de rechter ambtshalve de kosten van het geding ten laste van de eiser te leggen.
De invoering van het begrip “nutteloze kosten” verplicht de schuldeisers van onbetwiste geldschulden dus om hun keuze voor de gerechtelijke weg te motiveren: de bedoeling is dat de schuldeiser verantwoordt waarom hij geen gebruik heeft gemaakt van de administratieve invorderingsprocedure voor onbetwiste geldschulden.
De rechter is verplicht de eiser hieromtrent te horen, maar daartoe volstaat een eenvoudige vraag op de terechtzitting.
Een correcte lezing van de term "nutteloze kosten" impliceert naar ons oordeel reeds de fout in hoofde van de eiser. Immers, een procedurekost kan slechts nutteloos zijn, wanneer deze volstrekt overbodig was, in de zin dat de schuldeiser ze heeft gemaakt zonder elementaire verantwoording, hetgeen als foutief wordt beschouwd. De Orde van Vlaamse Balies heeft - terecht - aangedrongen op de toevoeging van een bijkomende voorwaarde, nl. de vereiste dat de nutteloze kosten ook foutief dienen veroorzaakt te zijn, vanuit de bezorgdheid dat rechters het begrip "nutteloos" anders te ruim zouden interpreteren, en al te gemakkelijk de gerechtskosten ten laste van de eiser zouden leggen.
Nutteloze kosten: een “nutteloos” begrip?
Volgens de Memorie van Toelichting volstaat het als verantwoording om te kiezen voor een gerechtelijke procedure wanneer de schuldeiser interesten en strafbedingen wenst in te vorderen die méér bedragen dan 10 % van de hoofdsom.
Wil nu net niet elke schuldeiser betaling van de hoofdsom en de contractuele of wettelijke interesten en schadevergoeding, die bijna altijd méér zijn dan hetgeen de IOS-procedure voorziet (10 % van de hoofdsom + 40,00 EUR eigen invorderingskosten)?
De vraag is of bijgevolg niet elke gerechtelijke invordering van onbetwiste geldschulden per definitie verantwoord is, en of er dan nog wel sprake kan zijn van “nutteloze kosten” waartoe de eiser veroordeeld moet worden?
Om te ontsnappen aan de veroordeling tot de nutteloze kosten zou het immers volstaan om aan te voeren dat u, naast de hoofdsom, méér wenst dan de 10 % schadevergoeding die de IOS-procedure u biedt...
De bedoeling van de invoering van het begrip “nutteloze kosten” was om de schuldeisers te ontmoedigen een gerechtelijke procedure in te stellen, zodat de rechtbanken zouden worden ontlast en zich meer konden toespitsen op hun kerntaken: geschillen beslechten.
Als het echter volstaat als verantwoording voor de gerechtelijke procedure om aan te voeren dat de schuldeiser méér wenst dan de door de IOS-procedure voorziene 10 % aan vergoedingen, dan lijkt de nieuwe wet een slag in het water te zijn.
Natuurlijk is het de rechter die geval per geval zal oordelen of het gaat om "nutteloze kosten" of niet. Niettemin dient de rechter de wet toe te passen volgens de wil van de wetgever en dient hij de interpretatie van de Memorie van Toelichting o.i. te volgen vermits deze de wil van de wetgever toelicht.
Pieter Pauwels
Invordering onbetwiste geldschulden: de IOS-procedure uitgelegd.
Hier komt u alles te weten over de IOS-procedure.
De voor- en nadelen van de IOS-procedure op een rijtje gezet.
Nutteloze proceskosten ten laste van de in het gelijkgestelde partij?