Onbetwiste geldschulden tussen ondernemingen.
De wet van 19 oktober 2015 “houdende wijziging van het burgerlijk procesrecht en houdende diverse bepalingen inzake justitie”, de zogenaamde Wet Potpourri I, voert met ingang van 2 juli 2016 een volledig nieuwe invorderingsprocedure in voor onbetwiste geldschulden "business to business".
Deze nieuwe IOS-procedure heeft voornamelijk tot doel de invordering van onbetwiste facturen goedkoper, eenvoudiger en sneller te maken. Of deze nieuwe wet ook zal leiden tot meer en sneller betaalde facturen, is zeer de vraag. De realiteit is immers vaak zeer eenvoudig, nl. de debiteur betaalt niet omdat hij niet kan betalen, en deze realiteit kan geen enkele nieuwe wet veranderen.
De nieuwe procedure is buitengerechtelijk en administratief: voortaan kan een gerechtsdeurwaarder, en niet de rechtbank, na machtiging en via elektronische weg, een uitvoerbare titel afleveren. De rechtbank komt er dus niet meer aan te pas, tenzij achteraf, indien de debiteur de vordering vooralsnog zou betwisten.
De mogelijkheid om onbetwiste geldschulden in te vorderen via de gerechtelijke weg blijft behouden. U heeft als schuldeiser in theorie de keuze tussen de IOS-procedure of de klassieke gerechtelijke procedure via dagvaarding, maar....
Is de gerechtelijke invordering van onbetwiste geldschulden nog wel mogelijk na 1 januari 2017?
Het keuzerecht tussen de administratieve invorderingsprocedure en de gerechtelijke invorderingsprocedure staat sinds 1 januari 2017 ernstig onder druk: als u als schuldeiser van een onbetwiste geldschuld niet kunt motiveren waarom u niet gekozen heeft voor de IOS-procedure, dan is de Rechter voortaan verplicht - zelfs ambtshalve en bij verstek - u te veroordelen tot de gerechtskosten, ook al werd u in het gelijk gesteld! Uw keuze voor de Rechtbank wordt in dat geval nutteloos geacht en de kosten "foutief veroorzaakt", waardoor u dient op te draaien voor de gemaakte gerechtskosten. Hiermee wil de wetgever de Rechtbanken van Koophandel ontlasten, zodat zij zich zouden kunnen concentreren op hun kerntaken, zijnde het beslechten van daadwerkelijke geschillen.
Het vertrekpunt van de IOS-procedure is de advocaat.
De gerechtsdeurwaarder kan maar de aanmaning versturen via een opdracht van een advocaat, die meer nog dan voorheen, de rol krijgt van eerste rechter: het is de advocaat die moet controleren of de nieuwe procedure kan toegepast worden, met name of het wel degelijk gaat om onbetwiste facturen.
De nieuwe wet geldt inderdaad enkel voor onbetwiste geldschulden, die opeisbaar zijn. Zodra er een minste betwisting voorligt nopens de hoofdsom, de interesten of de kosten, is er sprake van een betwiste schuld en is de procedure niet van toepassing. In dat geval kan u niets anders dan de bestaande invorderingsprocedures te gebruiken, die blijven bestaan. Ook geldt deze nieuwe invorderingsprocedure enkel voor geldschulden van “professionelen” met betrekking tot hun professionele rechtsverkeer. Wat telt is de inschrijving van zowel de schuldeiser als de schuldenaar in de Kruispuntbank van de Ondernemingen. De wet zou de wet niet zijn mochten er ook geen uitzonderingen zijn, waarop de wet niet van toepassing is (art. 1394/20 van het Gerechtelijk Wetboek):
- Schulden van of ten aanzien van publieke overheden bedoeld in art. 1412bis, §1 Ger.W.;
- Schuldeisers of schuldenaren die niet zijn ingeschreven in de Kruispuntbank van Ondernemingen. Voorbeelden hiervan: buitenlandse schuldeisers of schuldenaren, hoofdelijk aansprakelijke vennoten van een vereniging onder firma (vof) of gewone commanditaire vennootschap (Comm. V.)
- Handelingen die niet verricht zijn in het kader van de activiteiten van de onderneming;
- Schuldeisers of schuldenaren in staat van faillissement, gerechtelijke reorganisatie, collectieve schuldenregeling of andere vormen van wettelijke samenloop. De vraag is terecht waarom een faillissementscurator als eiser qq. geen gebruik zou mogen maken van de administratieve invorderingsprocedure.
- Niet-contractuele verbintenissen, tenzij zij (a) het voorwerp uitmaken van een overeenkomst tussen de partijen of er een schuldbekentenis is of (b) betrekking hebben op schulden uit hoofde van gemeenschappelijke eigendom van goederen.
Wat kan u vorderen?
De in te vorderen hoofdsom mag, net zoals dit nu reeds het geval is bij de bestaande gerechtelijke procedures, verhoogd worden met de “eigen invorderingskosten” van 40, 00 EUR toegekend krachtens de Wet van 2 augustus 2002 betreffende de betalingsachterstand bij handelstransacties. Daarnaast kan u ook de contractuele interesten en schadevergoeding(en) aanrekenen, maar.....deze mogen tezamen beschouwd slechts maximum 10 % van de hoofdsom bedragen. Tenslotte worden ook alle gerechtsdeurwaarderskosten mee ingevorderd ten laste van de debiteur (kosten van exploot van aanmaning, inningsrechten, PV van niet-betwisting, ...).
Wat kan u invorderen in een gewone gerechtelijke procedure?
In een gerechtelijke invorderingsprocedure kan u méér invorderen aan vergoedingen en interesten, dan in een IOS-procedure.
Hoe gaat dit alles concreet in zijn werk?
Om deze vereenvoudigde procedure te kunnen opstarten, dient u zich als schuldeiser te wenden tot uw advocaat, die uitsluitend bevoegd is om de vereenvoudigde procedure op te starten. De tweede fase in de invorderingsprocedure is het betekenen door de gerechtsdeurwaarder van een aanmaning tot betalen aan de schuldenaar. Deze aanmaning dient een aantal verplichte vermeldingen te bevatten, evenals een afschrift van de bewijsstukken en een bij KB bepaald antwoordformulier. Na de betekening van de aanmaning beschikt de schuldenaar over één maand (en acht dagen) om te reageren door middel van het invullen en terugsturen van het antwoordformulier aan de gerechtsdeurwaarder.
De reactiemogelijkheden van de debiteur.
De schuldenaar heeft de volgende reactiemogelijkheden:
- Betaling binnen de maand van het volledige bedrag, dan wel het vragen van afbetalingen, goed te keuren door de schuldeiser.
- Mededeling van de redenen van betwisting. Een “pro-forma” betwisting volstaat niet: een eenvoudig neen kan niet. Een niet-gemotiveerde betwisting staat gelijk met afwezigheid van betwisting. Maar anderzijds volstaat het dat de schuldenaar om het even welke reden aanhaalt, terwijl de gerechtsdeurwaarder niet bevoegd is om de motivatie te beoordelen. Dit is een bijzonder zwak punt van de nieuwe invorderingsprocedure.
- Geen reactie (= afwezigheid van betwisting).
Indien de schuld wordt betaald, of betwist, dan stopt de invorderingsprocedure. In geval van betwisting staat het de schuldeiser vrij om een gerechtelijke invorderingsprocedure “old school” op te starten. In dat geval zal de procedure duurder worden: naast het exploot van aanmaning zal u als schuldeiser ook een dagvaarding met rolrecht moeten betalen. Aangenomen wordt dat dergelijke situaties in de praktijk eerder de uitzondering zullen zijn.
Het is een gemiste kans dat het opnieuw de schuldeiser is die deze bijkomende kosten zal moeten voorschieten wanneer de debiteur toch nog zou betwisten, en men dus niet gekozen heeft om de debiteur, indien deze betwist, te verplichten om de schuldeiser te dagvaarden. Indien er afbetalingsfaciliteiten worden overeengekomen, wordt de invorderingsprocedure geschorst, maar zal deze worden hervat van zodra de debiteur zich niet houdt aan zijn afbetalingsplan.
Het proces-verbaal van niet-betwisting.
Indien de schuld niet wordt betwist na verloop van een maand (en acht dagen), dan stelt de gerechtsdeurwaarder een PV van niet-betwisting op.
Het PV van niet-betwisting kan worden uitgereikt in de volgende gevallen, waarvan de gerechtsdeurwaarder melding maakt op zijn PV:
- Bij niet-betaling binnen de termijn van 1 maand (en 8 dagen)
- Bij uitdrukkelijk niet-betwisting
- Bij stilzwijgen van de debiteur
- Bij niet-akkoord over betalingsfaciliteiten
- Bij niet-nakoming van de afbetalingsfaciliteiten
De gerechtsdeurwaarder kan het PV van niet-betwisting slechts uitreiken ten vroegste acht dagen nadat de termijn van één maand is verstreken. In de praktijk moet men als schuldeiser dus één maand en acht dagen wachten op de uitvoerbare titel.
Als laatste stap wordt op vraag van de gerechtsdeurwaarder het pv van niet-betwisting uitvoerbaar verklaard door een magistraat van het beheers- en toezichtscomité bij het centraal bestand van beslagberichten. Het proces-verbaal wordt voorzien van een formulier van tenuitvoerlegging en maakt de titel uit die de schuldeiser dan kan laten uitvoeren door een gerechtsdeurwaarder. De tussenkomst van een magistraat bij de uitvoerbaarverklaring is een extra waarborg in de invorderingsprocedure, maar zijn oordeel is beperkt tot een wettelijkheidscontrole.
De gedwongen uitvoering.
Nadat het PV van niet-betwisting uitvoerbaar werd verklaard, kan de gerechtsdeurwaarder, net zoals dit het geval is bij een uitvoerbaar vonnis, de titel uitvoeren. Eerst wordt de titel betekend met bevel tot betaling, waarna vervolgens een beslag volgt en een verkoopsdatum wordt bepaald. Deze laatste fase is de gewone uitvoeringsfase die ook geldt bij de uitvoering van een vonnis.
Enige bedenking bij dit alles...
Eens de uitvoerbare titel werd afgeleverd, kan deze worden uitgevoerd. Maar….de schuldenaar kan in de fase van de uitvoering nog steeds en ten allen tijde de tenuitvoerlegging schorsen door de zaak voor de rechter ten gronde te brengen of door de uitvoering ervan aan te vechten bij de beslagrechter. Hier wringt naar ons oordeel onder meer het schoentje van de nieuwe procedure: de nieuwe wet bepaalt geen termijn waarbinnen de schuldenaar zijn vordering tot betwisting ten gronde mag instellen en legt ook geen beperking op voor wat betreft de inhoud van de betwisting. Dit wil dus zeggen dat in bepaalde gevallen van kwade trouw, een debiteur, meer nog dan onder de oude gerechtelijke invorderingsprocedure, de mogelijkheid verkrijgt zijn betaling nog langer uit te stellen:
Hij kan immers de administratieve procedure eerst ondergaan in stilzwijgen. Vervolgens kan hij dan eens de bekomen uitvoerbare titel daadwerkelijk wordt uitgevoerd, en nadat de schuldeiser reeds alle kosten heeft gemaakt, zelf een gerechtelijke procedure ten gronde opstarten ter betwisting van de vordering. De rechter zal deze debiteur allicht niet gemakkelijk in het gelijk stellen, maar het tijdsverlies is een feit. Ook hebben wij onze bedenkingen bij de opportuniteit van de verplichte respijttermijn van één maand (en acht dagen) vanaf de betekening van de aanmaning. Deze termijn vervangt allicht de vroegere termijn die nodig was om volgens de oude procedure een dagvaarding uit te brengen en deze op de inleidingszitting te behandelen.
Om effectief tijd te winnen in uw invorderingsproces is het duidelijk dat u best zo snel mogelijk uw onbetaalde facturen overmaakt aan uw advocatenkantoor, wetende dat u toch nog minstens een maand (en acht dagen) zal moeten wachten, na aanmaning door de gerechtsdeurwaarder!
Een uitgebreide analyse van de voor- en nadelen van de nieuwe procedure?
Die kan u lezen in onze bijdrage: "Invordering van onbetwiste geldschulden? Enkele achterpoortjes voor de schuldenaar die niet wil of kan betalen."