Wat is een vereffening-verdeling?
Er is sprake van een vereffening en verdeling van zodra twee of meerdere personen één of meerdere goederen in onverdeeldheid hebben. Dit houdt in dat meerdere personen gelijkaardige rechten op een zelfde zaak of op een geheel van goederen en schulden, kunnen uitoefenen. Die zaak of geheel van goederen en schulden noemt men de massa of de boedel.
Er zijn vele situaties denkbaar waarin er een vereffening-verdeling dient plaats te vinden. Echtgenoten die onder meer onder het wettelijk stelsel gehuwd zijn, een gemeenschappelijk vermogen hebben toegevoegd, samen goederen hebben aangekocht, … hebben dezelfde rechten op deze goederen of dit vermogen.Hetzelfde geldt voor erfgenamen van een nalatenschap. De erfgenamen kunnen dezelfde of verschillende rechten op hetzelfde goed of vermogen uitoefenen. In beide situaties kent de procedure een gelijkaardig verloop.
Om uit te maken wie wat kan bekomen uit een bepaald vermogen, moet dit vermogen eerst worden samengesteld. Het vereffenen van de boedel houdt in dat alle bestanddelen van de boedel in geld (euro) worden uitgedrukt. De bestaande goederen moeten in geld worden omgezet om de schulden te betalen die ze bezwaren en de verdeling mogelijk te maken. Met andere woorden: de omvang van het te verdelen actief en te betalen of te dragen passief met de respectieve rechten en verplichtingen van de echtgenoten of erfgenamen wordt bepaald.
Na de vereffening van de boedel kan worden overgegaan tot de verdeling ervan. Iedere deelgenoot van de boedel of het vermogen, bekomt dan hetgeen waar hij of zij recht op heeft. Dit kan in natura gebeuren, in welk geval de persoon het goed ontvangt, of in speciën, in welk geval de persoon een geldsom in ruil voor het goed ontvangt.
Na de verdeling houdt de onverdeeldheid tussen de deelgenoten op te bestaan.
Minnelijke of gerechtelijke vereffening-verdeling?
Er dient een onderscheid te worden gemaakt tussen de minnelijke vereffening en verdeling en de gerechtelijke vereffening en verdeling.
De Wet laat steeds een minnelijke vereffening-verdeling toe (zie artikel 1205 van het Gerechtelijk Wetboek). U kunt met een overeenkomst of akte een minnelijke vereffening en verdeling sluiten.
Ons inziens is het aan te raden om vrij snel de gerechtelijke vereffening en verdeling op te starten als u aanvoelt dat de vereffening-verdeling minnelijk niet zal lukken. Deze stap betekent dat u de rechtbank vraagt dat zij een notaris-vereffenaar aanstelt, die de bepalingen uit het Gerechtelijk Wetboek dient na te leven bij gebreke aan een minnelijke regeling.
Wij kiezen niet voor een gerechtelijke vereffening-verdeling omdat wij graag procederen, maar omdat u dan weinig tot geen tijd verliest. Indien u eerst probeert om minnelijk te vereffenen en te verdelen en er volgt geen resultaat, bent u namelijk veel tijd én misschien ondertussen ook veel geld kwijt. Daarom kunt u beter onmiddellijk de gerechtelijke vereffening en verdeling opstarten, waarin u eveneens vrij bent om akkoorden te sluiten. U kunt namelijk in iedere stand van de procedure, zelfs in geval van een gerechtelijke vereffening en verdeling, een akkoord sluiten.
Een akkoord sluiten is bovendien ook mogelijk voor slechts een gedeelte van de boedel. Zo is het mogelijk om bijvoorbeeld alleen een akkoord te sluiten over een onroerend goed, en de rest over te laten aan het oordeel van de notaris.
Het voordeel van een gerechtelijke vereffening-verdeling is dat indien nodig partijen gedwongen kunnen worden om stricte termijnen en formaliteiten na te leven om de zaak niet eindeloos te laten aanslepen.
De gerechtelijke vereffening en verdeling geniet aldus onze voorkeur.
In de meeste gevallen zegeviert gelukkig het gezond verstand en hoeft het allemaal zo lang niet te duren...
Hoe verloopt nu concreet een procedure vereffening en verdeling?
- Een dagvaarding in vereffening-verdeling met vraag tot aanstelling van een notaris-vereffenaar.
De gerechtelijke vereffening-verdeling begint met een dagvaarding. Wanneer u niet meer in onverdeeldheid wenst te blijven, dan kan u naar de rechtbank stappen om een notaris-vereffenaar aan te laten stellen. De bevoegde rechtbank is de Rechtbank van Eerste Aanleg, sectie Familierechtbank.
De notaris-vereffenaar "wordt gelast" met de verrichtingen van de vereffening en verdeling. De meest belanghebbende partij dient vervolgens de notaris aan te schrijven met het verzoek om zijn of haar opdracht te aanvaarden.
- De bijeenkomst tot opening van de werkzaamheden.
Indien de notaris de opdracht aanvaardt, zal deze een bijeenkomst "tot opening van de werkzaamheden organiseren". Dit is de opstartvergadering. De notaris dient van deze bijeenkomst een proces-verbaal tot opening van de werkzaamheden op te stellen. Op deze bijeenkomst zal een kalender bepaald worden waarbinnen partijen de tijd krijgen om hun aanspraken op de boedel kenbaar te maken.
Deze instaatstelling van de zaak kan minnelijk of wettelijk gebeuren.
Partijen kunnen in onderling overleg een tijdschema overeenkomen en bepalen wat de termijnen zullen zijn in de loop van de procedure. Indien partijen er in onderling overleg niet uit komen, zal de notaris de wettelijke termijnen moeten hanteren.
Tevens zal op de eerste bijeenkomst al duidelijk worden of bepaalde goederen verkocht moeten worden. Het is mogelijk dat bijvoorbeeld niemand een onroerend goed wil overnemen, zodat dit onroerend goed verkocht zal worden, al dan niet openbaar.
Op deze bijeenkomst moet men ook beslissen of de notaris een boedelbeschrijving moet opmaken. Een boedelbeschrijving door de notaris zelf op te stellen is niet verplicht. Men kan de notaris ontslaan van deze opdracht en op verklaring de goederen opgeven die tot de te verdelen boedel behoren. De boedelbeschrijving laat toe om de te verdelen boedel vast te stellen. Zij omvat niet alleen een loutere opsomming van de goederen, maar een vermelding van alle actieve én passieve elementen die van invloed zijn op de samenstelling van deze te verdelen boedel.
Als de notaris een boedelbeschrijving moet maken, zal deze binnen de twee maanden na de opening van de werkzaamheden worden aangevat. De notaris kan ter plaatse gaan om de goederen te schatten, of een deskundige laten aanstellen om de goederen in zijn / haar plaats te schatten. Partijen kunnen ook een boedelbeschrijving op verklaring doen op voorwaarde dat alle partijen daarmee akkoord gaan.
- De aanspraken van de partijen.
Partijen moeten vervolgens hun aanspraken op de boedel formuleren. In geval van een wettelijke instaatstelling (zonder afwijkend akkoord) beschikken partijen over een termijn van twee maanden te rekenen van de sluiting van de boedelbeschrijving om zulks te doen. Is er geen boedelbeschrijving, dan beschikken partijen over een termijn van twee maanden te rekenen van de dag waarop de notaris het afschrift van het proces-verbaal van opening van werkzaamheden heeft meegedeeld.
Indien er een deskundigenonderzoek gelast werd, beschikken partijen over een termijn van twee maanden vanaf de mededeling van het eindverslag van de deskundige. In dit geval moeten partijen hun aanspraken of aanpassingen op dit verslag meedelen, die enkel betrekking mogen hebben op of voortvloeien uit de besluiten van de deskundige en niet op andere geschilpunten uit de vereffening en verdeling.
Binnen twee maanden na het verstrijken van de termijn voor aanspraken, zal de notaris een overzicht van alle aanspraken aan partijen bezorgen. Partijen hebben dan opnieuw de mogelijkheid om binnen de twee maand hun opmerkingen kenbaar te maken. In deze periode hebben partijen aldus de mogelijkheid om te antwoorden op de aanspraken en opmerkingen van de andere partij.
- Het ontwerp van verdeling.
De notaris beschikt daarna over een termijn van vier maanden om een ontwerp van verdeling op te maken.
De notaris zal de rechten van elk van de deelgenoten van de boedel bepalen. Hij zal onder meer rekening houden met de rechten die zij kunnen doen gelden in de onverdeeldheid en met de rekening die tussen hen zou kunnen bestaan. Daarenboven zal hij het concrete aandeel en de concrete samenstelling van dit aandeel van elke deelgenoot bepalen.
Indien het gaat om een echtscheiding zal de notaris beslissen hoeveel en wat aan de ex-echtgenoten zal toekomen. Indien het gaat om een nalatenschap zal de notaris beslissen hoeveel en wat aan iedere erfgenaam zal toekomen.
Is het oordeel van de notaris definitief?
Partijen kunnen zich akkoord verklaren met het ontwerp van de verdeling. Maar zij hebben ook de mogelijkheid om dit ontwerp van verdeling te betwisten en bezwaren te formuleren. Indien partijen zich akkoord verklaren, zal de notaris partijen oproepen voor een bijeenkomst tot sluiting van de werkzaamheden. Op deze vergadering worden de respectievelijke aandelen van partijen definitief. Op dat ogenblik wijst men de kavels toe aan elke partij.
Als één der partijen evenwel bezwaren heeft op het ontwerp van de verdeling opgesteld door de notaris, heeft die partij de termijn van één maand om een nota met bezwaren te bezorgen aan de notaris.
Wat gebeurt er na het indienen van bezwaren tegen het ontwerp van verdeling door de notaris?
De notaris moet partijen oproepen om "een proces-verbaal van geschillen of moeilijkheden" te laten ondertekenen. Dit PV bevat een beschrijving van alle bezwaren. De notaris zal een advies moeten geven over de geformuleerde bezwaren.
Vervolgens moet de notaris zijn dossier neerleggen ter griffie van de Familierechtbank. Dit dossier bestaat uit:
- het proces-verbaal van geschillen of moeilijkheden;
- het schriftelijk advies van de notaris hierop;
- het proces-verbaal van opening werkzaamheden;
- alle navolgende processen-verbaal
- een uitgifte van de staat van vereffening houdende het ontwerp van de verdeling.
Vervolgens roept de rechtbank de partijen op voor een zitting waarop zij gehoord zullen worden omtrent hun bezwaren. De nota waarin u de bezwaren heeft geformuleerd worden als besluiten aanzien. Dit houdt in dat de Rechtbank verwacht dat de zaak behandeld kan worden op de inleidingszitting.
Voor de partij die géén bezwaren heeft geformuleerd, is het aldus aangewezen om voor de inleidingszitting een conclusie aan de andere partij en de Rechtbank te bezorgen waarin zij haar standpunt op de bezwaren uiteenzet.
De Rechtbank kan vervolgens beslissen of zij op de inleidingszitting de zaak in beraad neemt, of ze vervolgens verdaagt naar een latere pleitzitting dan wel toepassing maakt van een conclusiekalender voor partijen.
Opgelet! De Rechtbank is enkel bevoegd om te oordelen over de bezwaren die werden opgenomen in het proces-verbaal van geschillen of moeilijkheden.
Indien er over bepaalde aspecten van verdeling van de boedel geen bezwaren namens partijen werden geformuleerd, maar voor de rechtbank plots wel bezwaren gemaakt worden over andere onderdelen, dan mag de Rechtbank hier niet over oordelen. De Rechtbank zal enkel een vonnis vellen omtrent de bezwaren waarvoor zij gevat werd.
De Rechtbank kan in een vonnis de staat van vereffening met ontwerp van verdeling door de Notaris homologeren en de bezwaren afwijzen, of zij kan beslissen dat de bezwaren (al dan niet gedeeltelijk) gegrond zijn.
Nieuw vonnis, einde procedure?
Indien partijen berusten in het vonnis van de Rechtbank, zal de notaris een aanvullende staat van vereffening met ontwerp van verdeling opstellen en zal hij of zij partijen oproepen om deze staat met proces-verbaal van sluiting van de werkzaamheden te ondertekenen.
Helaas houdt het nieuwe vonnis van de Rechtbank evenwel niet altijd het einde van de procedure vereffening en verdeling in. Indien een partij zich namelijk niet kan vinden in het oordeel van de Rechtbank heeft zij de mogelijkheid om hoger beroep aan te tekenen tegen het vonnis, waarna het Hof van Beroep zich over de zaak zal buigen. Na ontvangst van het arrest zal de Notaris vervolgens een aanvullende staat van vereffening met ontwerp van verdeling opstellen en het nodige doen om partijen op te roepen deze staat met proces-verbaal van sluiting van de werkzaamheden te ondertekenen.
Wat te denken van een vereffening-verdeling?
Een procedure vereffening en verdeling is meestal een complex gegeven van aanspraken, zeker wanneer het te verdelen vermogen belangrijk is. De bijstand van een advocaat is zeker raadzaam wil u goed en volledig geinformeerd zijn. Zoals u gemerkt heeft, vergt de wettelijke procedure vereffening en verdeling heel wat formalisme en tijd.
Maar...net zoals een echtscheiding hoeft een procedure vereffening en verdeling echt geen oorlog te zijn. U kunt namelijk in iedere stand van de procedure akkoorden sluiten of in minnelijk overleg een instaatstelling bepalen die korter zal duren dan de wettelijke instaatstelling. In de meeste gevallen zegeviert het gezond verstand en hoeft het allemaal zo lang niet te duren.