Onrechtmatige bedingen in contracten tussen ondernemingen

Contractvrijheid tussen ondernemingen aan banden gelegd

Sinds 1 december 2020 is de contractvrijheid tussen ondernemingen aan banden gelegd. Initieel was het de bedoeling van de wetgever om deze bescherming in het leven te roepen voor kleine ondernemingen of KMO’s, maar er werd dan toch beslist om deze nieuwe regels te doen gelden op alle ondernemingen. De komst van de B2B-wet zorgt ervoor dat er voor het eerst regels zijn die ondernemingen moeten beschermen tegen onrechtmatige bedingen. Naast de (bestaande) beschermde positie van de consument zijn er nu parallelle regels voor de overeenkomsten in B2B-relaties.

Drie soorten categorieën werden geïntroduceerd: de zwarte lijst, de grijze lijst en de algemene toetsingsnorm. Deze laatste categorie fungeert eerder als opvangnet wanneer de zwarte of de grijze lijst geen soelaas kan bieden.

In deze Wanted Facts gaan we dieper in op deze verschillende onrechtmatige bedingen en welke gevolgen hieraan zijn gekoppeld.

Algemene toetsingsnorm

Elk beding dat alleen of in samenhang met andere bedingen een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en plichten van de partijen is een onrechtmatig beding. Wanneer er sprake is van een onevenwicht betekent dit niet altijd dat deze onrechtmatig is, het onevenwicht moet voldoende groot zijn. De wet somt enkele criteriapunten op om dit kennelijk onevenwicht te beoordelen, nl. de omstandigheden rond de sluiting van de overeenkomst (bijvoorbeeld werd dit beding individueel onderhandeld of niet), de algemene economie van de overeenkomst (hier wordt gekeken naar alle rechten en plichten van de partijen), alle geldende handelsgebruiken, alle andere bedingen van de overeenkomst, de aard van de producten en de duidelijkheid en begrijpelijkheid van het beding.

Er is wel een uitzondering voorzien voor de kernbedingen. Deze kernbedingen bestaan uit het eigenlijke voorwerp van de overeenkomst, de bedingen met betrekking tot de prijs of vergoeding en de tegenprestatie van de te leveren producten. De beoordeling van het onrechtmatige karakter heeft hierop geen betrekking op voorwaarde dat deze bedingen duidelijk en begrijpelijk zijn geformuleerd.

De zwarte lijst

De bedingen die opgenomen zijn in de zwarte lijst zijn altijd onrechtmatig en verboden. Er kan hier in geen geval van worden afgeweken. Vier verbodsbepalingen worden geviseerd:

voorzien in een onherroepelijke verbintenis van de andere partij terwijl de uitvoering van de prestaties van de onderneming onderworpen is aan een voorwaarde waarvan de verwezenlijking uitsluitend afhankelijk is van haar wil;
de onderneming het eenzijdige recht geven om een of ander beding van de overeenkomst te interpreteren;
in geval van betwisting, de andere partij doen afzien van elk middel van verhaal tegen de onderneming;
op onweerlegbare wijze de kennisname of de aanvaarding van de andere partij vaststellen met bedingen waarvan deze niet daadwerkelijk kennis heeft kunnen nemen vóór het sluiten van de overeenkomst.

Bijvoorbeeld

In principe zouden deze bedingen geen probleem vormen voor de praktijk aangezien deze aanleunen bij het gemeen recht. Het eerste geval betekent eigenlijk dat je als onderneming niet kan zeggen dat de uitvoering afhangt van uw eigen wil, voorheen was dit al verboden onder het ‘verbod van de zuiver potestatieve opschortende voorwaarden’. Dit is bijvoorbeeld wanneer de verkoper bepaalt dat hij zal leveren wanneer hij wilt.

De tweede bepaling spreekt voor zich, u mag als onderneming niet zeggen dat niemand anders behalve uzelf een beding mag interpreteren.

Het derde geval is een uiting van het recht op toegang tot de rechter, dit recht kan nooit worden ingeperkt. U mag met andere woorden niet bedingen dat de tegenpartij niet naar de rechter mag gaan indien er zich een geschil voordoet, wel mag bijvoorbeeld bedongen worden dat er eerst een poging tot bemiddeling moet plaatsvinden.

Ten slotte moet de wederpartij kennis nemen van alle voorwaarden vooraleer die haar kunnen binden.

De grijze lijst

Deze bedingen worden vermoed onrechtmatig te zijn. Er kan slechts worden afgeweken indien één der partijen kan aantonen dat het niet onrechtmatig is door te bewijzen dat er geen kennelijk onevenwicht is tussen de partijen (bijvoorbeeld door aan te tonen dat het beding een positieve invloed heeft op de prijs). Deze acht bedingen worden vermoed onrechtmatig te zijn:

de onderneming het recht verlenen om zonder geldige reden de prijs, de kenmerken of de voorwaarden van de overeenkomst eenzijdig te wijzigen;
een overeenkomst van bepaalde duur stilzwijgend verlengen of vernieuwen, zonder opgave van een redelijke opzegtermijn;
zonder tegenprestatie het economische risico op een partij leggen indien die normaliter op de andere onderneming of op een andere partij bij de overeenkomst rust;
op ongepaste wijze de wettelijke rechten van een partij uitsluiten of beperken in geval van volledige of gedeelde wanprestatie of gebrekkige uitvoering door de andere onderneming van een van haar contractuele verplichtingen;
de partijen verbinden zonder opgave van een redelijke opzegtermijn;
de onderneming ontslaan van haar aansprakelijkheid voor haar opzet, haar zware fout of voor die van haar aangestelden, of, behoudens overmacht, voor het niet-uitvoeren van de essentiële verbintenissen die het voorwerp van de overeenkomst uitmaken;
de bewijsmiddelen waarop de andere partij een beroep kan doen beperken;
in geval van niet-uitvoering of vertraging in de uitvoering van de verbintenissen van de andere partij, schadevergoedingsbedragen vaststellen die kennelijk niet evenredig zijn aan het nadeel dat door de onderneming kan worden geleden.

Volgende voorbeelden zouden hieronder kunnen vallen:

een beding die een prijsverlaging of verhoging bepaalt zonder enige geldige reden, een prijswijziging n.a.v. stijging van grondstofprijzen of wetswijzigingen kunnen wel als geldige reden worden gezien;
wanneer er een eigendomsvoorbehoud wordt bedongen, het risico van verlies leggen op de koper zonder compensatie;
een laattijdige levering kan geen aanleiding geven tot een schadevergoeding;
een overeenkomst aangaan voor 10 jaar zonder een (redelijke) opzegtermijn te voorzien. Een opzegtermijn van 5 dagen zou bijvoorbeeld onredelijk kunnen zijn.

In tegenstelling tot de zwarte lijst is de grijze lijst wel vatbaar voor interpretatie. Het zal dan ook een feitenkwestie zijn wanneer er discussies rijzen over een bepaald beding. Om deze rechtsonzekerheid tegemoet te komen kan u als onderneming enerzijds uw overeenkomst conform deze regels opstellen of anderzijds goed argumenteren en documenteren waarom er werd geopteerd om een beding van deze grijze lijst op te nemen.

Sancties

Onrechtmatige bedingen zijn nietig. Enkel indien de rest van de overeenkomst kan blijven voortbestaan zonder dat nietig beding blijft de overeenkomst geldig. De overeenkomst kan enkel volledig nietig worden verklaard indien de kernbedingen onvoldoende duidelijk en begrijpelijk zijn.

Contacteer ons!

Let op, deze regels zijn van toepassing op contracten die werden afgesloten of vernieuwd vanaf 1 december 2020. Laat uw contract door onze Wanted Lawyers screenen om het zekere voor het onzekere te nemen. Heeft u vragen over deze B2B-wet? Aarzel dan niet om ons te contacteren!

Anderen lazen ook

Gedaan met wurgcontracten tussen ondernemingen?

Uw onderneming (starters): Hoe bescherm ik mijn idee?

De digitale handtekening

Nieuwsbrief

Blijf op de hoogte van alle nieuwste Wanted Facts, schrijf u dan in op onze nieuwsbrief.

Schrijf u in

Disclaimer

De informatie over juridische onderwerpen die u in deze bijdrage aantreft, zijn louter informatieve, algemene besprekingen en kunnen in geen geval als juridisch advies worden beschouwd. Wanted Law aanvaardt geen aansprakelijkheid voor enige schade die iemand zou lijden door voort te gaan op deze informatie. Als u juridisch advies wenst, dient u contact op te nemen met een gekwalificeerde advocaat die u zal adviseren op basis van uw persoonlijke situatie. Alle blogberichten gepubliceerd op de website van Wanted Law zijn geschreven met toepassing van het Belgisch Recht.

Copyright

Wanted Law bezit het exclusieve copyright van deze website, zijn design en de volledige inhoud ervan. Gebruik van deze website, of delen ervan, in welke vorm dan ook, is verboden zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van Wanted Law.