Wat is een pauliaanse vordering?
Met een pauliaanse vordering (of actio pauliana) kan een derde het bestaan van een rechtshandeling aanvechten wegens miskenning van zijn rechten zodat deze rechtshandeling aan hem niet tegenstelbaar wordt verklaard.
Krachtens artikel 1167 BW kan een schuldeiser in eigen naam opkomen tegen de rechtshandeling die hun schuldenaar met bedrieglijke benadeling van zijn rechten heeft gesteld. In dit geval zal de schuldeiser het bestaan van deze rechtshandeling niet aan zich moeten tegenwerpen.
Artikel 1167 BW bepaalt:
"Zij kunnen ook in hun eigen naam opkomen tegen de handelingen die hun schuldenaar verricht heeft met bedrieglijke benadeling van hun rechten. Niettemin, wat betreft hun rechten vermeld in de titel Erfenissen en in de titel (Huwelijksvermogensstelsels), moeten zij zich naar de aldaar voorgeschreven regels gedragen."
De pauliaanse vordering als uitzondering op de relativiteit van de overeenkomsten.
Een overeenkomst heeft in principe slechts gevolgen tussen de partijen die betrokken zijn bij de overeenkomst.
Volgens het beginsel van de relatieve werking van overeenkomsten (artikel 1165 van het Burgerlijk wetboek) kunnen de interne gevolgen van een overeenkomst enkel tussen de contractspartijen worden afgedwongen. Jegens derden hebben de interne gevolgen van de afgesloten overeenkomst in beginsel geen derdenwerking. De derden dienen wel het bestaan van de overeenkomst te erkennen als feit.
Wat zijn de toepassingsvoorwaarden voor de actio Pauliana?
- De schuldeiser moet zelf titularis zijn van een schuldvordering daterend van vóór de datum waarop de aangevochten handeling werd gesteld. Deze voorwaarde treft de anterioriteit.
- De aangevochten handeling moet tot een verarming van de schuldenaar hebben geleid dan wel de schuldeiser in zijn verhaalsmogelijkheden ten opzichte van de schuldenaar hebben benadeeld. Deze benadeling of verarming wordt bewezen door de vergelijking te maken tussen met de huidige situatie en de situatie bij afwezigheid van de aangevochten handeling. Een voorbeeld van verarming betreft de situatie waarin de schuldenaar een goed tegen een veel te lage prijs heeft verkocht.
- Als derde vereiste is er bedrog gepleegd door de schuldenaar. Dat deze vereiste ruim dient te worden opgevat werd meermaals bevestigd door het Hof van Cassatie. Zo volstaat het dat de schuldeiser kan aantonen dat de schuldenaar wist of behoorde te weten dat hij zichzelf verarmde door zijn solvabiliteit te verkleinen of de verhaalsmogelijkheden van zijn schuldeiser te beperken.
- Dient de derde waarmee de schuldenaar heeft gecontracteerd al dan niet te weten dat de de schuldenaar door zijn handelen de schuldeiser heeft verarmd?Bij rechtshandelingen onder bezwarende titel zijn deze slechts niet tegenstelbaar aan de schuldeiser indien de derde op de hoogte was of dit redelijkerwijze behoorde te weten dat door mee te werken aan deze handeling de rechten van de schuldeiser werden benadeeld. Bij rechtshandelingen om niet kunnen deze niet tegenstelbaar worden gesteld aan de schuldeiser zelfs indien de derde niet op de hoogte was en hij dit ook niet behoorde te weten.
De gevolgen van de Pauliaanse vordering.
Indien de pauliaanse vordering wordt aangenomen, heeft dit tot gevolg dat de aangevochten rechtshandeling niet aan de schuldeiser tegenwerpelijk is. Evenwel is het niet zo dat daarmee ook de aangevochten handeling ongeldig wordt verklaard tussen de schuldenaar en de derde. Zo blijft bijvoorbeeld de verkoop rechtsgeldig in het rechtsverkeer, maar enkel in de verhouding tot de schuldeiser wordt de verkoop geacht niet te zijn gebeurd. Bijgevolg mag de schuldeiser handelen alsof de aangevochten rechtshandeling niet bestaat. Tegenover andere schuldeisers behoudt de rechtshandeling uiteraard wél haar uitwerking.
Het wetsvoorstel van 3 april 2019.
Het wetsvoorstel van 3 april 2019 herneemt het bestaande artikel 1167 B.W. maar herfomuleert het als volgt:
Art. 5.317. Pauliaanse vordering
De schuldeiser kan in eigen naam opkomen tegen de rechtshandelingen van de schuldenaar gesteld met bedrieglijke miskenning van zijn verhaalsrechten op voorwaarde dat de schuldvordering vóór de aangevochten rechtshandeling is ontstaan. Werd de rechtshandeling gesteld onder bezwarende titel dan dient de schuldeiser het bewijs te leveren dat de derde wist of behoorde te weten dat deze handeling zijn schuldeisers zou benadelen. Deze vordering leidt tot de niet-tegenwerpelijkheid van de rechtshandeling aan de schuldeiser, onverminderd herstel van de schade indien daartoe grond bestaat. Deze vordering kan geen afbreuk doen aan de bescherming van de derde-verkrijger overeenkomstig boek 3 van het Burgerlijk Wetboek.