Is de jaarrekening bindend voor de berekening van de belastingen?

Verhouding boekhoudrecht – fiscaal recht

Volgens het Hof van Cassatie is de algemene regel is dat het boekhoudrecht de samenstelling van de belastbare winst regelt tenzij de fiscale wet (dit is de belastingwet) daarvan afwijkt. In het Belgisch recht bepaalt men met de regels van het boekhoudrecht de bruto winst van de onderneming. Voor belastingdoeleinden kan deze worden bijgesteld indien er daarvoor een expliciete fiscale bepaling is.

Getrouw beeld

Volgens artikel 3:1 van het Koninklijk Besluit ter uitvoering van het Wetboek Vennootschappen en Verenigingen (art. 3:1 KB/WVV) moet de jaarrekening een getrouw beeld geven van de financiële positie en het resultaat. Indien men strikt alle boekhoudregels volgt en dit toch zou leiden tot een niet echt getrouw beeld, moet men gaan afwijken (art. 3:7 KB/WVV) mits verantwoording in de toelichting bij de jaarrekening; zo ontstaat er toch nog een getrouw beeld. Natuurlijk geeft een dergelijke regel aanleiding tot discussies met de Administratie: mag men altijd aan aankoopprijs waarderen of moet men omwille van getrouw beeld de marktwaarde in ogenschouw nemen? Sommigen menen dat een toelichting van bepaalde feiten (bvb. een lage verkoopsprijs) al voldoende is om een getrouw beeld te geven zonder dat men moet afwijken van de waarderingsregels. In dat opzicht spreekt men van de aanvullende of de afwijkende functie van het getrouw beeld. Afhankelijk van de visie die men verdedigt komt men uit bij een lagere of hogere belastbare basis. Het lijkt erop dat de aanvullende functie de bovenhand neemt in de rechtspraak. Afwijken hoeft dus maar in uitzonderlijke gevallen of wanneer de toelichting niet zou kunnen volstaan.

Bindende kracht

Een jaarrekening is in principe bindend voor de onderneming ten aanzien van de fiscale administratie maar men kan niet beweren dat er een absoluut bindende kracht is.  Dit wil zeggen dat er gevallen mogelijk zijn waar er nog correcties mogelijk zijn. Vergissingen in goedgekeurde jaarrekeningen kunnen nog volgens art. 3:19 WVV:  De jaarrekening, zelfs goedgekeurd door de vennoten verenigd in vergadering of de algemene vergadering en ingediend (…) kan niet alleen worden gecorrigeerd in geval van materiële fouten, valse of dubbel geboekte posten (…), maar ook in geval van dwaling in rechte of in feite, met inbegrip van een dwaling in de waardering van een post of een inbreuk op het boekhoudrecht. Zij moet worden gecorrigeerd indien de verrichte boeking een inbreuk op het boekhoudrecht impliceert, waardoor de jaarrekening geen getrouw beeld geeft van het vermogen, de financiële toestand en het resultaat van de vennootschap.

Tenzij de correctie resulteert uit de rechtzetting door het bestuursorgaan van loutere materiële fouten, moet de correctie ter goedkeuring worden voorgelegd aan de vennoten verenigd in vergadering of de algemene vergadering wanneer dat wettelijk is vereist.  De verbeterde jaarrekening moet worden neergelegd bij de Nationale Bank indien neerlegging aan de orde is.

Vergissing of beleid

Een vergissing kan u nog rechtzetten maar wanneer de boekingen het gevolg zijn van een al dan niet wel overwogen beleidskeuze van uw vennootschap liggen de zaken veel moeilijker.  En hoewel de jaarrekening in principe juridisch bindende kracht heeft, speelt ook het realiteitsbeginsel een rol, dit wil zeggen dat de reële feiten primeren.

Alternatief bewijs

Indien uw boekhouding manifest onregelmatig is, kan de Administratie u belasten na vergelijking met drie vergelijkbare belastingplichtigen of op basis van een forfaitaire minimumwinst bij geen of een laattijdige aangifte.