Lijkbezorging

Zelfbeschikkingsrecht met betrekking tot het lijk.

Tijdens uw leven heeft u recht op eerbied voor het lichaam, maar ook na uw overlijden bestaat er een zelfbeschikkingsrecht met betrekking tot het lijk. Een eerste component van dit zelfbeschikkingsrecht is een persoonlijkheidsrecht op lijkbezorging. Dit houdt in dat u het recht heeft de wijze te bepalen waarop na uw dood uw lijk begraven moet worden dan wel na crematie de as verstrooid of bewaard moet worden. Er zijn dus verschillende vormen van lijkbezorging mogelijk: begraving, verstrooiing of bewaring van de as na crematie.

Wanneer u zeker wil zijn dat uw wensen worden gerespecteerd kan u vanaf de leeftijd van zestien jaar aan de ambtenaar van de burgerlijke stand schriftelijk inlichten over uw laatste wensen. Dit kan betrekking hebben op de manier van lijkbezorging, de asbestemming, het ritueel van de levensbeschouwing voor de uitvaartplechtigheid, evenals op de gemeente waar men begraven wil worden of de gemeente waar de as begraven, bijgezet of uitgestrooid moet worden (Art. 15, §1, lid 2 Decreet 16 januari 2004). Deze wensen kunnen ook op een andere manier waarde krijgen door deze bijvoorbeeld op te nemen in een testament, een uitvaartcontract, of een andere schriftelijke verklaring. Toch wordt ook een mondelinge wilsuiting aanvaard.

Toestemming van de ambtenaar van de burgerlijke stand om tot begraving of crematie over te gaan.

Vooraleer men tot de begraving of crematie kan overgaan, moet u de toestemming vragen aan de ambtenaar van de burgerlijke stand. Deze toestemming kan slechts 24 uur na de aanvraag worden gegeven, tenzij een politieverordening iets anders bepaald. 

Bij een crematie gelden er extra vereisten. Zo zal er uit een attest (dat het overlijden vaststelt) de oorzaak van het overlijden moeten blijken: een natuurlijke, gewelddadige, verdachte, of niet vast te stellen oorzaak. Indien dit attest een natuurlijke doodsoorzaak vaststelt, zal ook een beëdigd arts een verslag moeten opstellen waarin hij de doodsoorzaak vermeldt. Indien het overlijdensattest vermoedens heeft van een gewelddadige, verdachte of niet vast te stellen oorzaak, of de beëdigd arts niet heeft bevestigd dat er een natuurlijke doodsoorzaak is, zal de ambtenaar slechts toestemming kunnen geven indien de procureur des Konings heeft laten weten dat hij zich niet tegen de crematie verzet. Ook bij een aanvraag tot begraving zal de procureur des Konings moeten laten weten dat hij zich niet tegen de begraving verzet wanneer er tekens of aanwijzingen zijn van een gewelddadige dood of andere omstandigheden dit laten vermoeden.

De ambtenaar zal zijn toestemming niet geven wanneer blijkt dat de overledene zijn voorkeur had gegeven aan een andere wijze van lijkbezorging. Personen die er belang bij hebben, kunnen de beslissing van de ambtenaar (toestemming of weigering) aanvechten voor de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg.

Crematie.

Wanneer men voor een crematie kiest, kan men twee dingen doen met de assen: bewaren of uitstrooien. Het bewaren van de assen kan verschillende vormen aannemen. Er kan een urne begraven worden op de begraafplaats of in een columbarium (dit is een bovengrondse bewaarplaats voor urnen) worden gezet.  De uitstrooiing van de assen zal in principe plaatsvinden op een daartoe bestemd perceel van de begraafplaats of op zee onder de voorwaarden die de Vlaamse Regering bepaalt. De nabestaanden zullen hierover moeten beslissen. Toch is het ook mogelijk dat de wilsverklaring van de overledene zelf heeft voorzien wat de bestemming van zijn assen zijn. Ook de echtgenoot of diegene met wie de overledene een feitelijk gezin vormde én alle bloed-of aanverwanten van de eerste graad kunnen op gezamenlijk verzoek voorzien dat de urne op een andere plaats dan de begraafplaats begraven wordt of de urne ter beschikking wordt gesteld aan de nabestaanden, of de uitstrooiing op een andere plaats dan de begraafplaats plaatsvindt. Indien de overledene minderjarig is zal dergelijk verzoek moeten uitgaan van de ouders of voogd.
Om de echtgenoot en bloed-of aanverwanten (tot en met de tweede graad) niet in de kou te laten, kunnen zij ook individueel vragen om een symbolisch gedeelte van de as van het gecremeerde lijk aan hen mee te geven.

Wat als u niets heeft geregeld tijdens uw leven?

Wanneer u zelf niets heeft geregeld, beslissen de langstlevende echtgenoot of wettelijk samenwonende partner over de wijze van lijkbezorging. Het kan echter zijn dat andere naaste familieleden meer geschikt zijn of beter op de hoogte zijn van de wensen van de overledene, waardoor zij de voorkeur genieten. Deze laatste personen zullen ook beslissen over de lijkbezorging wanneer er geen langstlevende echtgenoot of wettelijk samenwonende partner is.

Bij kinderen wordt er een onderscheid gemaakt naargelang ze de wettelijke levensvatbaarheidsgrens (180 dagen) hebben bereikt of niet. Indien het kind levenloos wordt geboren vóór deze termijn (en de zwangerschap langer duurde dan 12 weken (in Vlaanderen)), kunnen de ouders verzoeken om het kind te begraven of te cremeren. De ouders zijn niet verplicht om dit zelf te regelen. Indien het kind 180 dagen na de bevruchting overlijdt, moet het verplicht worden begraven of gecremeerd.