De controlebevoegdheid van een rechter inzake contracten met consumenten.
De rechter kan een contract tussen een onderneming en consument controleren en kijken of de opgenomen bedingen wel voldoen aan het consumentenrecht en in het bijzonder aan de regeling omtrent onrechtmatige bedingen. Om de consument beter te beschermen heeft de rechter een actieve rol gekregen om de rechtmatigheid van bedingen te toetsen. Dit houdt in dat de rechter niet enkel verplicht is de rechtmatigheid van bedingen te controleren wanneer dit door de consument of zijn advocaat wordt gevraagd, maar hij eigenlijk ook de rechtmatigheid kan controleren wanneer dit hem niet uitdrukkelijk wordt gevraagd. Om de rechtmatigheid van bedingen te controleren zal de rechter terugvallen op de zwarte lijst en de algemene toetsingsnorm.
De zwarte lijst.
De rechter zal eerst moeten nagaan of een beding voldoet aan de beschrijving van één van de bepalingen in de zwarte lijst, die per se verboden zijn. Deze lijst is terug te in artikel VI. 83 van het Wetboek Economisch Recht. Indien dit het geval is, dan zal de rechter ambtshalve moeten overgaan tot het opwerpen van de onrechtmatigheid van het beding. Dit heeft tot gevolg dat het beding zal worden nietig verklaard en uit het de overeenkomst wordt geschrapt. De onderneming zal zich dus niet meer kunnen beroepen op het vernietigde beding.
De algemene toetsingsnorm.
Indien een beding niet onrechtmatig is op basis van de zwarte lijst en dus niet terug te vinden is in één van de 33 bepalingen van artikel VI. 83 van het Wetboek Economisch Recht, kan de rechter de rechtmatigheid van een beding nog steeds toetsen op basis van de algemene toetsingsnorm in artikel VI. 82 van het Wetboek Economisch Recht.
De algemene toetsingsnorm stelt dat bedingen die een kennelijk onevenwicht creëren tussen de rechten en plichten van de partijen in het nadeel van de consument onrechtmatig zijn. Hier zal het aan de rechter zijn om te bepalen of er een kennelijk onevenwicht wordt gecreëerd door het beding in kwestie en er dus sprake is van een onrechtmatig beding. De rechter heeft hier een veel grotere beoordelingsbevoegdheid dan bij bedingen uit de zwarte lijst, aangezien bedingen die in de zwarte lijst voorkomen per se verboden zijn. Een rechter zal bij zijn beoordeling in het kader van de algemene toetsingsnorm in het bijzonder rekening moeten houden met het feit of het beding al dan niet duidelijk en begrijpelijk is voor een consument alsook of het beding al dan niet opvallend afwijkt van de gemeenrechtelijke regels die bij het ontbreken van algemene voorwaarden van toepassing zouden zijn. Indien de rechter beslist dat het beding op basis van de algemene toetsingsnorm onrechtmatig en nietig is, wordt het beding uit de overeenkomst geschrapt en kan de onderneming zich niet meer beroepen op het vernietigde beding.
Kernbedingen uitgesloten van de rechtmatigheidstoets.
Kernbedingen van een overeenkomst zijn in principe uitgesloten van de rechtmatigheidstoets die door de rechter wordt gedaan. Maar wat zijn kernbedingen? Kernbedingen zijn bedingen die de kern van de prestaties die in de overeenkomst vervat liggen bepalen. Het is niet altijd even gemakkelijk om te bepalen of een bepaling een kernbeding is of niet. Zo is een beding dat de prijs bepaalt een kernbeding, maar is een beding omtrent prijswijzigingen vaak géén kernbeding.
Opgelet, niettegenstaande de rechter de rechtmatigheid van kernbedingen in principe niet toetst, mag hij wel nog steeds nagaan of deze wel voldoen aan de algemene vereiste van duidelijkheid en begrijpelijkheid die terug te vinden is in artikel VI. 82 van het Wetboek Economisch Recht en deel uit maakt van de algemene toetsingsnorm. Indien aldus een kernbeding dermate onduidelijk en onbegrijpelijk is dat de consument de financiële of juridische gevolgen van het beding niet kan inschatten, dan zal het beding alsnog door de rechter kunnen worden nietig verklaard.
De nietigverklaring van een kernbeding zal niet enkel tot gevolg hebben dat het kernbeding nietig is, maar ook dat de volledige overeenkomst nietig is en aldus ophoudt te bestaan. Hierop is één uitzondering: wanneer de nietigheid van de overeenkomst nadelig is voor de consument kan de rechter beslissen om de overeenkomst toch te laten bestaan en zal hij een beroep doen op het gemeen recht om de leemte van het nietige beding in te vullen.
Voorbeeld: Een consument gaat een kredietovereenkomst aan bij de bank, maar het beding omtrent het af te betalen bedrag van dit krediet blijkt onduidelijk en onbegrijpelijk. De consument gaat hiermee naar de rechter. Normaal gezien zal dit tot gevolg hebben dat niet enkel het beding nietig zal worden verklaard, maar ook de overeenkomst. Dit is niet wenselijk, want bij de nietigheid van een kredietovereenkomst dient de consument het verschuldigde bedrag op basis van de kredietovereenkomst onmiddellijk en dus in één keer terug te betalen. De rechter zal in dit geval alsnog de kredietovereenkomst moeten laten voortbestaan en zich voor de afbetaling van het krediet baseren op het gemeen recht.
Het ambtshalve opwerpen van het oneerlijk karakter van een beding.
De rechter moet ambtshalve het oneerlijke karakter van een beding opwerpen en aldus een beding onrechtmatig verklaren. Naast de consument of zijn advocaat, moet de rechter uit eigen beweging en dus ambtshalve de onrechtmatigheid van een beding opwerpen. De rechter die de onrechtmatigheid opwerpt moet de onderneming wel nog steeds de mogelijkheid bieden om te argumenteren waarom er volgens haar geen sprake is van een onrechtmatig beding. Dus de rechten van verdediging, meer bepaald het recht op hoor en wederhoor moeten dus wel nog steeds door de rechter worden gerespecteerd.
Heeft u vragen omtrent een gerechtelijke procedure of wenst u zelf een proces op te starten?
Kom te weten wat uw mogelijkheden zijn en contacteer de advocaten van Wanted Law. Zij staan voor u klaar om u te helpen!