Wat is een exoneratiebeding?

Is een exoneratiebeding geoorloofd in het gemeen recht?

Binnen het gemeen recht dient er in eerste instantie te worden uitgegaan van het principe van de contractsvrijheid. Dit houdt in dat contractpartijen vrij de inhoud van hun contract kunnen invullen. Aangezien het Belgische aansprakelijkheidsrecht van suppletieve aarde is, en dus niet dwingend van aard is noch van openbare orde, hebben contractpartijen de vrije keuze om al dan niet de aansprakelijkheid van één van de partijen te beperken of uit te sluiten aan de hand van een exoneratiebeding.

Op deze vrije keuze zijn evenwel enkele uitzonderingen. Een van de belangrijkste uitzonderingen betreft de situatie waarin een contractpartij zich via een exoneratiebeding zou exonereren voor zijn eigen opzet. Een exoneratiebeding die de schuldenaar bevrijdt van zijn eigen opzet en dus van zijn persoonlijk bedrog zijn ongeoorloofd. Daarnaast kan een contactpartij zich ook niet exonereren voor datgene dat de essentie vormt van de overeenkomst.

Opgelet: exoneratie voor eigen zware fout aan de hand van een exoneratiebeding is binnen het gemeen recht dus weldegelijk toegelaten. Dit is anders binnen het consumentenrecht.

Is een exoneratiebeding rechtsgeldig in het consumentenrecht?

In tegenstelling tot het gemeen recht voorziet de wetgever heel wat meer uitzonderingen op het gebruik van exoneratiebedingen in de contractuele verhouding tussen consument en onderneming. In het Wetboek Economisch Recht werd een zwarte lijst voorzien waarin een aantal bepalingen exoneratiebedingen in bepaalde gevallen per se als verboden zien. Het gevolg is dan ook dat deze onrechtmatige en dus verboden bedingen door de rechter moeten worden vernietigd. Deze moeten dus als ongelezen worden beschouwd. Volgende exoneratiebedingen worden volgens de zwarte lijst in artikel VI. 83, 13° van het Wetboek Economisch Recht als verboden en onrechtmatig beschouwd: 

• Een exoneratiebeding dat de onderneming ontslaat van haar aansprakelijkheid voor haar opzet;
• Een exoneratiebeding dat de onderneming ontslaat van haar aansprakelijkheid voor haar grove schuld of die van haar aangestelden of lasthebbers;
• Een exoneratiebeding dat de onderneming ontslaat van haar aansprakelijkheid voor het niet-uitvoeren van een verbintenis die een van de voornaamste prestaties van de overeenkomst vormt. 

Opgelet: bovenstaande situaties hebben betrekking op het ontslaan van de aansprakelijkheid, wat dus de volledige uitsluiting impliceert. Het betreft hier dus niet een loutere beperking. Zo is in principe een exoneratiebeding dat de aansprakelijkheid van de onderneming beperkt bij haar opzet wél toegelaten en niet verboden onder de zwarte lijst.

Ook het volgende exoneratiebeding  wordt volgens de zwarte lijst in artikel VI. 83, 25° van het Wetboek Economisch Recht als verboden en onrechtmatig beschouwd: het exoneratiebeding dat de wettelijke aansprakelijkheid uitsluit OF beperkt bij overlijden of lichamelijk letsel van de consument ten gevolge van een doen of nalaten van deze onderneming.