De Belgische rechter is bijna steeds bevoegd.
Bij een grensoverschrijdend geschil met een buitenlandse onderneming kan u als consument bijna steeds terecht bij de Belgische rechter. Welke rechter bevoegd is bij geschillen omtrent consumentenrecht wordt geregeld in artikel 18 van de Brussel I bis -verordening.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de situatie waarbij de buitenlandse onderneming haar activiteiten ontplooit of richt op het land waar de consument woont en de situatie waarbij de buitenlandse onderneming dit niet doet.
1. De buitenlandse onderneming richt of ontplooit haar activiteiten in de lidstaat waar de consument woont.
Wanneer een Europese onderneming haar activiteiten richt of ontplooit in de lidstaat waar de consument woont dan kan de consument zich steeds tot de Belgische rechter wenden bij een geschil met die buitenlandse onderneming. Ook de buitenlandse onderneming zal verplicht zijn zich naar de Belgische rechter te wenden bij een geschil met de consument.
Maar wanneer richt of ontplooit een Europese onderneming haar activiteiten in de Europese lidstaat waar de consument woont?
Twee situaties:
- De onderneming ontplooit haar commerciële of beroepsactiviteiten in het land waar de consument woonplaats heeft. Hiermee wordt de fysieke aanwezigheid en ontplooiing van de onderneming bedoeld in het land waar de consument woonplaats heeft. Voorbeelden hiervan zijn het hebben van een filiaal in het land van de woonplaats van de consument of het inzetten van vertegenwoordigers in het land van de woonplaats van de consument.
- De onderneming richt met ongeacht welke middelen haar commerciële of beroepsactiviteiten op het land waar de consument woonplaats heeft Deze situatie speelt zich veelal af in de context van overeenkomsten op afstand zoals een koop-verkoop via een webshop. De essentie van deze situatie is dat de Europese onderneming op één of andere directe dan wel indirecte manier haar wil moet uitdrukken om te contracteren met een Europese consument uit een ander land.
Enkele concrete voorbeelden van situaties waarbij een onderneming zich richt op het land van de consument?
- Een Duitse webshop voorziet in een verzendingsmogelijkheid naar België. Hieruit kan men afleiden dat de Duitse onderneming zich ook wil richten op Belgische consumenten.
- Een Italiaanse webshop voorziet in een Engelse vertaling van haar site naast de Italiaanse versie. Hieruit kan men afleiden dat de Italiaanse onderneming zich ook wil richten tot consumenten uit andere lidstaten.
- Een Frans hotel stelt een routebeschrijving vanuit België naar zijn hotel op zijn website ter beschikking. Hieruit kan men afleiden dat de Franse onderneming zich ook wil richten tot Belgische consumenten.
- Een Spaanse onderneming stelt op zijn site onder haar contactgegevens een internationaal telefoonnummer beschikbaar. Hieruit kan men afleiden dat de Spaanse onderneming zich ook wil richten tot consumenten uit andere lidstaten.
- Een Franse onderneming gebruikt op haar website een “.com” domeinnaam in plaats van een “.fr” domeinnaam. Hieruit kan men afleiden dat de Franse onderneming zich niet louter wil richten op Franse consumenten maar ook op consumenten uit andere lidstaten.
- Een Nederlandse onderneming plaats een advertentie in een Belgische krant. Hieruit kan worden afgeleid dat de Nederlandse onderneming zich niet enkel wil richten tot Nederlandse consumenten maar ook tot Belgische consumenten.
• …
2. De onderneming richt of ontplooit haar activiteiten niet in uw lidstaat.
Wanneer een Europese onderneming zijn activiteiten niet ontplooit in of richt op de lidstaat waar de consument woont, kan de consument zich in principe niet wenden tot de Belgische rechter. In dit geval moet u kijken naar het forumkeuzebeding die de onderneming in haar algemene voorwaarden heeft voorzien. Dergelijk beding bepaalt welke rechter bevoegd is wanneer een geschil ontstaat.
Desalniettemin heeft het Europese Hof van Justitie door zijn rechtspraak in een extra bescherming voor de consument voorzien. In het arrest Océano werd beslist dat een forumkeuzebeding géén ontradend effect mag hebben op de consument en het uitoefenen van zijn rechten. De consument kan ontmoedigd worden om zijn rechten af te dwingen wanneer deze daarvoor te ver dient te reizen. Indien u als consument wordt geconfronteerd met dergelijk onevenwichtig forumkeuzebeding kan u zich alsnog wenden tot de Belgische rechter en kan het forumkeuzebeding worden nietig verklaard omwille van haar onrechtmatigheid.
Opgelet: Het zal aan de rechter zijn om te bepalen of een forumkeuzebeding al dan niet een ontradend effect heeft op de consument om zijn of haar rechten te gaan uitoefenen. Wanneer u bijvoorbeeld in Kortrijk woont en de Franse rechter in Rijsel bevoegd is op basis van een forumkeuzebeding dat door de onderneming in haar algemene voorwaarden werd opgenomen dan zal dit in principe géén ontradend effect hebben op het uitoefenen van de uw rechten als consument.