De contractuele aansprakelijkheid voor eigen gedrag.

Wat is de contractuele aansprakelijkheid voor eigen gedrag?

Artikel 1147 Burgerlijk Wetboek bepaalt: “De schuldenaar wordt, indien daartoe grond bestaat, veroordeeld tot het betalen van schadevergoeding, hetzij wegens niet uitvoering van de verbintenis, hetzij wegens vertraging in de uitvoering, wanneer hij niet bewijst dat het niet nakomen het gevolg is van een vreemde oorzaak die hem niet kan worden toegerekend, en hoewel er zijnerzijds geen kwade trouw is.” 

U bent contractueel aansprakelijk voor eigen daad (gedrag) wanneer u de verbintenissen van de overeenkomst niet uitvoert, of laattijdig of foutief uitvoert, en u zich niet kunt beroepen op een “excuus”. In elk geval moet er sprake zijn van een geldige overeenkomst en een een contractuele fout. Wenst u schadevergoeding, dan dient u ook het bewijs te leveren van de schade en een causaal verband tussen de contractuele fout en de schade. Wenst u een ontbinding van de overeenkomst of de uitvoering in natura, dan dient u enkel de contractuele tekortkoming te bewijzen.

Wat is een contractuele fout?

Er bestaat geen definitie van de contractuele fout in het Burgerlijk Wetboek. Men neemt aan dat er voor een contractuele fout een toerekenbare tekortkoming vereist is. Maar wat houdt deze tekortkoming in? Dit betekent dat de fout ontstaat door een persoonlijke fout van de contractpartij. 
Opgelet, er is geen sprake van tekortkoming wanneer de partij geen controle had over zijn daden. Dit is bijvoorbeeld het geval bij overmacht. Daarnaast kan er bij geesteszieken ook geen contractuele aansprakelijkheid zijn omdat de daden niet toerekenbaar zijn. Een voorbeeld van een contractuele fout is de huurder die aansprakelijk is voor de brand in het gehuurde huis, tenzij het buiten zijn schuld heeft plaatsgevonden.

Wanneer er sprake is van een contractuele fout door een geesteszieke kan u altijd terugvallen op artikel 1386bis Burgerlijk Wetboek, dat bepaalt:

“Wanneer aan een ander schade wordt veroorzaakt door een persoon die lijdt aan een geestesstoornis die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden tenietdoet of ernstig aantast, kan de rechter hem veroordelen tot de gehele vergoeding of tot een gedeelte van de vergoeding waartoe hij zou zijn gehouden, indien hij de controle van zijn daden had. De rechter doet uitspraak naar billijkheid, rekening houdende met de omstandigheden en met de toestand van de partijen.” Deze bepaling geldt zowel voor de contractuele als de buitencontractuele aansprakelijkheid.

Betreft de tekortkoming een resultaatsverbintenis of een middelenverbintenis?

De tekortkoming moet in ieder geval een contractuele tekortkoming zijn. Hierbij maakt men een onderscheid tussen een inspannings- of een resultaatsverbintenis.
Een inspanningsverbintenis houdt in dat u zich verbindt om een inspanning te leveren die men van een normaal voorzichtig handelende schuldenaar kan verwachten in dezelfde omstandigheden. Er is dus geen sprake van een belofte om het resultaat daadwerkelijk te leveren. Het gaat enkel om de nodige inspanningen te doen om  het resultaat te bereiken. Een duidelijk voorbeeld van een inspanningsverbintenis is de behandeling van een patiënt door een arts. Hier is er geen sprake van een belofte om de patiënt te genezen, maar wel om de nodige inspanningen te doen om een zo goed mogelijke gezondheidstoestand te bereiken.

Een resultaatsverbintenis betekent dat de schuldenaar een bepaald resultaat moet bereiken. Een voorbeeld is een formele taak van een advocaat. Het gaat dus niet om het winnen van een bepaalde zaak, maar wel om het tijdig aantekenen van hoger beroep, of het tijdig indienen van een conclusie.

Hoe maakt u het onderscheid tussen een inspannings- en resultaatsverbintenis? 

De wil van de partijen is belangrijk om het onderscheid te maken. Als er uitdrukkelijk in de overeenkomst staat dat een bepaald resultaat moet worden bereikt, dan gaat het natuurlijk om een resultaatsverbintenis. Maar wanneer dit niet uitdrukkelijk in de overeenkomst staat, is de impliciete wil van de partijen doorslaggevend. Zo is het binnenbrengen van een bruidsjurk bij de wasserij een inspanningsverbintenis, gezien de wasserij niet altijd kan garanderen dat het gewenste resultaat zal worden bereikt.

Waarom is dit onderscheid belangrijk?

Het onderscheid is relevant voor de omvang van het bewijs dat men dient te leveren. Het bewijsrisico rust op de schuldeiser. Bij een inspanningsverbintenis moet u namelijk bewijzen dat de schuldenaar zich niet heeft gedragen als een goede huisvader. Bij een resultaatsverbintenis, ligt het bewijs makkelijker, namelijk het bewijs dat het resultaat niet werd bereikt.

Schade en causaal verband?

Wenst u een schadevergoeding te krijgen omdat u schade heeft geleden door de contractuele fout, dan moet u, naast de contractuele tekortkoming, ook de schade en het oorzakelijk verband bewijzen tussen de fout en de schade. Indien u enkel de uitvoering of de ontbinding van de overeenkomst wenst, moet u de schade en het causaal verband niet aantonen. 

Voor het causaal verband is de equivalentieleer van toepassing, zoals deze ook bestaat in de buitencontractuele aansprakelijkheid. Er is sprake van een oorzakelijk verband van zodra de fout een conditio sine qua non is voor de schade: zonder de fout, hoe klein ook, zou de schade zich niet hebben voorgedaan zoals ze zich in concreto voordeed. 

De vergoeding van de schade geldt voor elke schade die zeker, persoonlijk en rechtmatig is en waarvan men het bestaan kan aantonen.