Wanneer geniet u van de wettelijke consumentenbescherming?
Om te kunnen genieten van consumentenbescherming moet u aan een aantal toepassingsvoorwaarden voldoen. De vraag anders gesteld: wanneer is de consumentenrecht van toepassing? De regelgeving en het bijhorende toepassingsgebied van de consumentenbescherming is voornamelijk terug te vinden in het Wetboek Economische Recht (Boek 6) en het Burgerlijk Wetboek. Om gebruik te kunnen maken van consumentenbescherming, moet u kijken naar het personeel toepassingsgebied en het materieel toepassingsgebied. Het consumentenrecht is van toepassing in België.
Het personeel toepassingsgebied van het consumentenrecht.
Op wie is de regelgeving inzake consumentenrecht van toepassing? Consumentenwetgeving heeft tot doel consumenten te beschermen in hun betrekkingen met ondernemingen.
Het consumentenrecht is aldus van toepassing op overeenkomsten die worden gesloten tussen een consument en een onderneming. De invulling van de begrippen “consument” en “onderneming” bepalen het personeel toepassingsgebied van de regelen inzake consumentenwetgeving. Ook vrije beroepers, net zoals alle andere ondernemingen, zijn onderworpen aan de regelen onder boek 6 Wetboek Economische Recht. Het Wetboek Economisch Recht voorziet sinds 1 november 2018 niet langer in een afzonderlijk boek 14 voor beoefenaars van vrije beroepen.
De term consument wordt omschreven in art. I. 1, 2° van het Wetboek Economisch recht en stelt dat een consument iedere natuurlijke persoon is die handelt voor doeleinden die buiten zijn handels-, bedrijfs-, ambachts-, of beroepsactiviteit vallen.
Deze definitie omvat verschillende onderdelen.
In eerste instantie moet het gaan om een natuurlijke persoon. Dit brengt met zich mee dat rechtspersonen, zoals naamloze vennootschappen (nv), besloten vennootschappen (bv) en verenigingen zonder winstoogmerk (vzw), automatisch zijn uitgesloten.
Daarnaast mag deze natuurlijke persoon niet handelen voor zijn handels-, bedrijfs-, ambachts- of beroepsactiviteit. Om dit uit te maken maakt men in België gebruik van het bestemmingscriterium. Dit criterium polst naar het doel waarmee de overeenkomst wordt gesloten. Is de overeenkomst gesloten met hoofdzakelijk privédoeleinden, dan zullen de regels van het consumentenrecht van toepassing zijn. Wanneer iemand een goed of dienst wil aankopen voor een toekomstige beroepsactiviteit, kan deze persoon volgens de rechtspraak (Vredegerecht Brugge, 6 oktober 2016) niet meer worden beschouwd als een consument.
Daarnaast definieert het Wetboek Economisch Recht ook de term “onderneming”. Met “onderneming” wordt hier verwezen naar elke natuurlijke of rechtspersoon die op een duurzame wijze een economisch doel nastreeft. De rechtsvorm is dus irrelevant om te bepalen of een entiteit al dan niet een onderneming is. Daarenboven moet er ook een zekere continuïteit zijn bij het uitvoeren van de activiteiten. Zo is een persoon die occasioneel een aantal spullen verkoopt via een tweedehandswebsite geen onderneming. Dit werd bevestigd door het Hof van Justitie van de Europese Unie in het arrest Evalina Kamenova. Overeenkomstig het Hof zal dit wel steeds moeten worden afgetoetst aan de hand van criteria, waaronder de expertise van de verkoper, de aard van het verkochte goed en het winstoogmerk. Het laatste element van deze definitie omvat het hebben van een economisch doel, dit wil zeggen: het aanbieden van producten op een markt tegen een vergoeding.
Checklist: ben ik een consument?
- Ik koop een goed of dienst als natuurlijke persoon.
- Ik handel buiten mijn handels-, bedrijfs-, ambachts- of beroepsactiviteiten
- Ik zal het goed of de dienst gebruiken voor (hoofdzakelijk) privé doeleinden
Het materieel toepassingsgebied van het consumentenrecht.
In welke situatie is de regelgeving inzake consumentenrecht van toepassing?
Het toepassingsgebied van een regelgeving is afhankelijk van het begrip dat in de regelgeving wordt vermeld. Er zijn drie belangrijke begrippen die het materieel toepassingsgebied bij consumentenrecht regelen. Deze begrippen zijn: “producten", "goederen" en "diensten”. Of het nu gaat om producten of om goederen is weldegelijk van belang. Zo is het begrip “producten” veel ruimer dan het begrip “goederen”.
In tegenstelling tot het personeel toepassingsgebied varieert het materieel toepassingsgebied van regelgeving tot regelgeving. Zo heeft de regelgeving inzake onrechtmatige bedingen betrekking op overeenkomsten omtrent “producten” en de regelgeving inzake overeenkomsten op afstand betrekking op overeenkomsten omtrent “goederen en diensten”.
Diensten worden in het Wetboek Economisch Recht omschreven als prestaties verricht door een onderneming in het kader van een professionele activiteit of in de uitvoering van haar statutair doel. Dit moet samen worden gelezen met het personeel toepassingsgebied (zie eerste deel). Het komt er dus op neer dat elke prestatie verricht door een onderneming, automatisch een dienst is. Een bijzondere categorie van diensten zijn financiële diensten. Dit gaat bijvoorbeeld om beleggingsdiensten, bancaire diensten, diensten in verband met kredieten, individuele pensioenen en verzekeringen. Voor deze diensten bestaat vaak specifieke reglementering.
Goederen zijn lichamelijke roerende zaken. Roerend wil zeggen dat deze zaken van zichzelf verplaatsen of verplaatst kunnen worden (onder de voorwaarde dat zij niet aan een stuk grond of een gebouw vastzitten). Het gaat bijvoorbeeld om meubelen, kledij en elektro apparaten. Onroerende goederen, rechten en verplichtingen vallen daarentegen niet onder het consumentenrecht. Om te bepalen of een goed al dan niet roerend is, zal worden gekeken naar het moment van de levering van het goed.
Producten omvat onroerende goederen, roerende goederen, diensten, rechten en verplichten. Het is daarom ook het meest ruime begrip. Deze term is vooral belangrijk in het kader van oneerlijke bedingen en oneerlijke handelspraktijken ten aanzien van consument.
Het territoriaal toepassingsgebied van het consumentenrecht.
Waar is de regelgeving inzake consumentenrecht van toepassing?
Het antwoord is in België. De meeste regelgeving inzake consumentenrecht in België is gebaseerd op Europese Richtlijnen. Dit brengt met zich mee dat in andere Europese Lidstaten vaak in een dezelfde of een gelijkaardige consumentenbescherming voorzien.
Sommige ondernemingen gaan in hun algemene voorwaarden bepalen welk recht van toepassing is op de overeenkomst met de consument.