Het onderzoek naar het vaderschap

Het onderzoek naar het vaderschap.

Via een gerechtelijke vaststelling op basis van een vordering tot onderzoek naar het vaderschap kan men de buitenhuwelijkse afstamming van vaderszijde vestigen.

Toepassingsgebied.

Enkel de volgende kinderen komen in aanmerking voor onderzoek naar het vaderschap:

• Kinderen van wie hun afstamming langs vaderszijde niet (of niet meer) vaststaat; 
• En die ook geen vastgestelde meemoederlijke afstammingsband hebben; 

Het kind mag m.a.w. buiten zijn moederlijke afstammingsband geen andere vastgestelde afstammingsband hebben, noch ten aanzien van een man, noch ten aanzien van een meemoeder. 

Kinderen van wie de vaderlijke afstamming reeds (en nog steeds) vaststaat op grond van de vaderschapsregel, komen dus nooit in aanmerking voor een onderzoek naar het vaderschap tegen de (werkelijke) vader. Ook kinderen die reeds erkend werden door een andere man, komen nooit in aanmerking voor een onderzoek naar het vaderschap, tenzij deze erkenning voorafgaandelijk succesvol werd betwist. 

De genetische vader kan evenwel het vaderschap van de echtgenoot resp. de vaderlijke erkenning betwisten, wanneer zijn vaderschap van rechtswege wordt vastgesteld, zodat er in dergelijke situatie geen onderzoek naar vaderschap meer nodig is. 

Ook zal het onderzoek niet toegelaten worden, indien blijkt dat er tussen de moeder en vader een huwelijksbeletsel wegens verwachtschap bestaat waarvoor geen onthefffing kan worden verleend. Het Grondwettelijk Hof heeft echter geoordeeld dat het artikel 325 BW de grondwet schendt. Hierdoor zal de rechter het verzoek toch moeten inwilligen, wanneer hij ziet dat de vaststelling van de afstammingsband overeenstemt met het belang van het kind.

Bewijs

Opdat de vordering gegrond zou verklaard worden, moet het bewijs worden geleverd van het genetische vaderschap van de man. Krachtens artikel 324 BW kan men het bewijs op drie verschillende manieren leveren.

a/. Door het bezit van staat dat het kind heeft ten aanzien van de beweerde vader aan te tonen, maar dit zal slechts dienen als een weerlegbaar vermoeden van de genetische band. Dit vermoeden geldt bijgevolg tot het bewijs van het tegendeel.

b/. Door geslachtsgemeenschap van de moeder en de beweerde vader gedurende het wettelijk tijdperk van verwekking aan te tonen. Dit geldt tevens slechts als een weerlegbaar vermoeden. Bovendien kan de verwerende man tegen dit vermoeden opkomen door te bewijzen dat er ernstige twijfels bestaan omtrent het causale verband tussen de (bewezen) geslachtsgemeenschap en het (vermoede) genetische vaderschap. 

c/. Door het leveren van rechtstreeks bewijs van een genetische band tussen het kind en de beweerde vader. Indien de beweerde vader reeds overleden is, kan men een autopsie bevelen. Deze derde manier gebruikt men pas indien de vorige twee bewijsmogelijkheden niet volstaan.

Wie kan de vordering instellen en binnen welke termijn?

De vordering kan uitsluitend worden ingesteld door:

a/. Het kind, ook onder de 12 jaar, en na zijn/haar overlijden, zijn afstammelingen tot de 25e verjaardag van hun overleden ouder;

b/. De moeder;

c/. De genetische vader

Het is uitgesloten dat het Openbaar Ministerie een onderzoek naar het vaderschap zou instellen.

Bijzondere gronden van ontoelaatbaarheid

Hier moeten verschillende scenario’s onderscheiden worden van elkaar.

• Bezwaar van het kind bij een vordering door de moeder of de genetische vader

a/. Is het kind meerderjarig of ontvoogd dan heeft deze een absoluut vetorecht tegen de vaststelling van de vaderschapsband. Zijn verzet vormt immers een absolute grond van ontoelaatbaarheid. 

b/. Is het kind een niet-ontvoogde minderjarige, dan kan deze vanaf de leeftijd van 12 jaar opkomen tegen de vaststelling van afstamming op grond van kennelijke strijdigheid met het belang van het kind. Zijn verzet vormt een relatieve grond van ontoelaatbaarheid. 

c/. Is het kind een minderjarige beneden de leeftijd van 12 jaar, dan kan noch het kind, noch zijn wettelijke vertegenwoordiger verzet doen. 

• Bezwaar van de moeder bij een vordering door het kind of de genetische vader 

a/. De moeder kan geen verzet doen, indien het kind meerderjarig of ontvoogd is; 

b/. Is het kind een niet-ontvoogde minderjarige van minstens één jaar oud, dan kan zijn moeder bezwaar maken tegen de vaststelling van de vaderlijke afstamming. De rechter zal hier beslissen op grond van de kennelijke strijdigheid met het belang van het kind;

c/. Is het kind minder dan één jaar oud op het ogenblik van het instellen van de vordering door de genetische vader, dan kan de moeder volgens de wet geen verzet doen.;

Het Grondwettelijk Hof heeft hier evenwel geoordeeld dat de wettelijke leeftijdsgrens van één jaar, in zoverre deze de rechter er niet toe in staat stelt controle uit te oefenen op het belang van het kind bij het vaststellen van de vaderlijke afstamming, een schending inhoudt van de Grondwet. Sindsdien kunnen de rechtbanken bij verzet door de moeder ook m.b.t. een kind onder één jaar nagaan of de vaststelling van het vaderschap niet kennelijk strijdig is met diens belang en zo ja, de vordering afwijzen. 

• Volledige toetsing i.p.v. een marginale toetsing

Zowel ingeval het minderjarig kind vanaf 12 jaar als ingeval de moeder bezwaar maakt tegen de vaststelling van de vaderlijke afstamming, kan volgens de wet de rechter de vordering slechts afwijzen als de vaststelling van de afstamming "kennelijk strijdig is met de belangen van het kind". Het Grondwettelijk Hof is van oordeel dat het slechts toestaan van een marginale toetsing van het belang van het kind strijdig is met de Grondwet. Ten gevolge van dit arrest moeten de familierechtbanken een volledige toetsing doorvoeren van de belangen van het kind in plaats van slechts een marginale toetsing. Zij mogen evenwel nog steeds de belangen van de genetische vader, die zijn afstammingsband wenst te doen vaststellen, mee in rekening brengen. 

• Bezwaar van de moeder en/of van het kind indien de man schuldig werd verklaard aan verkrachting van de moeder

De vordering zal altijd afgewezen worden, indien de man schuldig werd verklaard aan de verkrachting van de moeder, ongeacht de leeftijd van het kind. 

Termijn

Op deze vordering is de verjaringstermijn van dertig jaar van toepassing, te rekenen vanaf de geboorte of, als er bezit van staat is, vanaf het ophouden ervan. De termijn wordt geschorst t.a.v. het kind tijdens zijn minderjarigheid, zodat het kind de vordering uiterlijk op zijn 48e verjaardag moet instellen. 

Tegen wie wordt de vordering ingesteld?

De vordering van de moeder en het kind wordt ingesteld tegen de vermeende vader. Indien de vermeende vader overleden is, kan met het richten tegen diens erfgenamen. Tenzij moeder en kind de vordering gezamenlijk instellen, moet de moeder ook het kind in het geding betrekken en moet het kind ook de moeder in het geding roepen. 

De vordering van de genetische vader moet worden ingesteld tegen het kind en de moeder.

Bijkomende vormvereisten in geval van onderzoek naar het vaderschap tegen een gehuwd man

Indien men een vordering tot onderzoek naar het vaderschap tegen een gehuwd man m.b.t. een kind verwekt tijdens zijn huwelijk, maar niet bij zijn echtgenote, dient zijn echtgenote, resp. echtgenoot niet in het geding te worden geroepen, maar als het onderzoek slaagt, moet het vonnis wel aan zijn echtgenote/echtgenoot worden betekend. Bij niet-naleving van deze formaliteit is de afstamming niet-tegenstelbaar aan de echtgenote/echtgenoot, noch aan de gemeenschappelijke kinderen.