Drie soorten van feitelijke scheiding
We onderscheiden drie soorten feitelijke scheiding:
- de eenzijdige feitelijke scheiding;
- de conventionele feitelijke scheiding;
- de gerechtelijke feitelijke scheiding.
Dit zijn de drie mogelijke situaties waarin de echtgenoten niet langer samen verblijf houden, niettegenstaande de wettelijke samenwoningsplicht.
Hieronder bespreken we wat elke soort feitelijke scheiding precies inhoudt.
De eenzijdige feitelijke scheiding
Eén van de echtgenoten maakt eenzijdig een einde aan de samenleving. Normaal gezien schendt de echtgenoot hiermee zijn huwelijksplicht tot samenwoning. Deze schending kan leiden tot verscheidene maatregelen en/of sancties.
De echtgenoot kan toch het samenleven éénzijdig beëindigen, zelfs zonder voorafgaandelijke rechtelijke machtiging, in een aantal gevallen:
- Indien de andere echtgenoot grovelijk aan zijn huwelijksplichten verzuimt. Een voorbeeld: de andere echtgenoot die vreemdgaat en zo de getrouwheidsplicht schendt. Het gaat hier dan eigenlijk over het niet uitvoeren van een huwelijksverplichting omdat de andere echtgenoot zijn huwelijksverplichtingen niet nakomt.
- Indien het samenleven niet meer op een normale en veilige manier kan gebeuren.
Vanaf de inleiding van de echtscheidingsprocedure zal de samenwoningsplicht automatisch op stop worden gezet voor de duur van de procedure (= de samenwoningsplicht wordt geschorst). Vanaf dan heeft elke echtgenoot het recht om afzonderlijk te gaan leven.
De overeengekomen feitelijke scheiding
Men kan geen rechtsgeldige overeenkomst sluiten die als voorwerp het gescheiden leven regelt. Dergelijke overeenkomsten kan men achteraf dus ook niet afdwingen van de andere partner. Men zal dergelijke overeenkomsten ook niet kunnen laten bekrachtigen door de rechter.
Een andere situatie zijn de overeenkomsten die niet als voorwerp de feitelijk scheiding hebben, maar die wel gaan over de voorlopige regeling van de rechten en plichten van het huwelijk en eventueel de gemeenschappelijke kinderen, waarbij men de onderlinge betrekkingen aanpast aan de nieuwe situatie. Zolang men zich hier aan de regels van openbare orde en dwingend recht houdt, kan men over dergelijke afspraken wel contracteren!
Tijdens de procedure tot echtscheiding en scheiding van tafel en bed door onderlinge toestemming, zullen de echtgenoten zich bevinden in een bijzondere vorm van conventionele feitelijke scheiding.
De gerechtelijke feitelijke scheiding
Krachtens de wet kan de rechter in bepaalde gevallen de samenwoningsplicht opschorten en het afzonderlijk verblijf opleggen of toestaan. Ook al zijn deze gevallen "bevolen" door de rechtbank, toch blijft men spreken van een feitelijke scheiding.
Ten eerste kan de familierechtbank, tijdens de procedures tot echtscheiding en tot scheiding van tafel en bed op grond van de onherstelbare ontwrichting, een afzonderlijk verblijf aan de echtgenoten opleggen of toestaan. Dit gebeurt bij wijze van voorlopige maatregelen.
Ten tweede kan de familierechtbank in geval van hoogdringendheid één van de echtgenoten de toegang tot de echtelijke woning tijdelijk verbieden. Hierdoor wordt er ook een feitelijke scheiding gerealiseerd.
Ten derde kan de familierechtbank bij wijze van dringende voorlopige maatregelen de samenwoningsplicht opschorten, en het afzonderlijk verblijf opleggen of toestaan. Hier zal men wel moeten voldoen aan de voorwaarden van de dringende voorlopige maatregelen.