Wat is het geslacht in de juridische zin?

Er bestaan twee verschillende geslachten, het vrouwelijke en het mannelijke. Elke persoon heeft een van die beide geslachten dat bij de geboorte bepaald wordt (art. 44, 1° oud BW).

Volgens de huidige stand van de wetenschap zijn er fysieke maar ook niet-fysieke kenmerken die worden toegepast om het geslacht te bepalen:

• fysieke criteria
  • morfologische criteria: primaire en secundaire geslachtskenmerken;
  • gonadisch criterium: teelballen versus eierstokken;
  • hormonaal criterium;
  • genetisch criterium: XY- versus XX-chromosomen;
• psychologisch criterium: verwijzing naar de gevoelens van de persoon;
• sociaal criterium: verwijzing naar het gedrag van de persoon in de samenleving.

Het geslacht behoort tot een van de elementen van de staat van de persoon en bepaalt het statuut dat de persoon draagt in de familie en in de samenleving.

De rol van het geslacht in het recht

De juridische betekenis van het geslacht van de persoon boet meer en meer aan belang in. Denk maar aan bijvoorbeeld de invoering van het huwelijk tussen personen van hetzelfde geslacht (wet van 13 februari 2003).

Niettemin bestaan er nog domeinen waar het geslacht juridisch relevant is:

• de naam, de voornaam en de adellijke titel;
• stamboom;
• in het publiekrecht, zoals bij de legerdienst en de vervangende burgerdienst, de ontwikkeling van de gelijke aanwezigheid van mannen en vrouwen in bepaalde overheidsorganen (wet van 20 juli 1990 en decreet 18 mei 1999), de gegarandeerde quorum van een derde vertegenwoordiging van vrouwen bij verkiezingen (wet 24 mei 1994) voor een gelijke verdeling tussen mannen en vrouwen, de gegarandeerde vertegenwoordiging van elk geslacht in politieke instellingen.

Het geslacht is ook een persoonlijkheidsrecht!

Het recht op geslacht is ook een persoonlijkheidsrecht in de zin dat elke persoon het recht heeft om zich man of vrouw te weten en zich als dusdanig erkend moet kunnen zien op juridisch vlak (zie hierover Resolutie Europees Parlement dd. 12 september 1989).

En non-binaire of genderfluïde personen?

Non-binaire personen voelen zich noch man noch vrouw, zij hebben het gevoel dat zij niet tot een bepaalde binaire gendercategorie horen. Genderfluïde personen daarentegen hebben het gevoel dat hun genderidentiteit zowel mannelijk als vrouwelijk is.  

Momenteel is het in België niet mogelijk om uw geslacht te registeren als ‘X’ op de identiteitskaart. Dit zorgt er voor dat, voornamelijk non-binaire personen, in principe gediscrimineerd zijn. Maar verandering is in aantocht!

In juni 2019 verklaarde het Grondwettelijk Hof verschillende delen van de Transgenderwet ongrondwettig. Enerzijds werd beslist dat het binair systeem voor geslachtsregistratie (M/V) ongrondwettelijk is ten op zichtte van non-binaire personen. Zij worden verplicht een geslacht te kiezen dat niet overeenstemt met hun innerlijke identiteit en dit schendt het zelfbeschikkingsrecht. Anderzijds besliste het Hof dat de Transgenderwet discriminerend is voor genderfluïde personen, omdat de aanpassing van de geslachtsregistratie onherroepelijk was (dit is sinds 2023 niet meer onherroepelijk, de geslachtsregistratie in de geboorteakte kan dus meermaals gewijzigd worden). 

In november 2021 bracht de federale regering een wetsontwerp uit om bovenstaande ongrondwettigheid te verhelpen. Hierin kiest de regering ervoor om het geslacht volledig te verwijderen van de identiteitskaart, dus geen vermelding meer van M/V. Deze verandering is op heden nog niet doorgevoerd, omdat er nog enkele technische aspecten (zoals in welke mate dit reizen bemoeilijkt, hoe de uitrol van de nieuwe identiteitskaarten zal gebeuren, etc) moeten worden uitgeklaard.