De kenmerken van de vorderingen van staat.
De vorderingen van staat hebben dezelfde kenmerken als de staat zelf. Omdat zij de openbare orde raken, kunnen partijen er niet vrij over beschikken en zijn ze niet onderworpen aan de wilsautonomie.
Hiernavolgend overlopen we de kenmerken van de vorderingen van staat.
Onbeschikbaarheid van vorderingen van staat.
Iedereen heeft weliswaar het recht om een vordering van staat al dan niet in te stellen, maar eens de vordering rechtsgeldig werd ingeleid, kent zij haar eigen verloop en is zij niet meer onderworpen aan de wil van de partijen. De onbeschikbaarheid van vorderingen van staat geldt echter niet bij echtscheidingsvorderingen. Berusting, afstand van rechtsvordering en dading mbt echtscheidingsvorderingen zijn in principe mogelijk.
Onverjaarbaarheid van vorderingen van staat.
Normaliter verjaren persoonlijke rechtsvorderingen na een periode van tien jaar. Deze verjaringstermijn is echter uitgesloten als het gaat over vorderingen van staat. Maar vorderingen van staat zijn niet altijd onverjaarbaar: de wet wijkt vaak af van dit principe en voert een specifieke verjaringstermijn in mbt bepaalde declaratieve vorderingen van staat, bijvoorbeeld, een verjaringstermijn van dertig jaar indien het gaat over afstammingsgeschillen.
Toegewezen en hoogstpersoonlijk karakter van vorderingen van staat.
De meest voorkomende vorderingen van staat zijn de toegewezen vorderingen: de wet kent het vorderingsrecht toe aan de rechtstreeks betrokkenen en dus niet aan iedere belanghebbende.
Vorderingen van staat zijn ook hoogstpersoonlijk: ze kunnen enkel door de titularissen worden ingesteld, en niet door hun schuldeisers. Zo zal de mogelijkheid van een zijdelingse vordering uitgesloten zijn (art. 1166 BW). Hoogstpersoonlijk wil ook zeggen dat vorderingen van staat niet overdraagbaar zijn: zij gaan teniet bij overlijden van de titularis en en men kan zich niet laten vertegenwoordigen door iemand anders.
Toch zijn er uitzonderingen op de niet-overdraagbaarheid van een vordering na het overlijden. Een erfgenaam kan in het geval van een afstammingsgeschil de vordering verderzetten (art. 331quinquies BW). Daarenboven kunnen de bloedverwanten in de rechte lijn de vordering van de echtgenoot om zijn vaderschap te betwisten voortzetten (art. 318, §2, 2de lid).
In bepaalde situaties kan het Openbare Ministerie een eis instellen indien de openbare orde in gevaar is gebracht (art. 138bis, §1 Ger.W.) (bv. betwisting van een leugenachtige erkenning). In een beperkt aantal gevallen voorgeschreven door de wet kan het O.M. zelfs vorderingen instellen buiten de gevallen waarin de openbare orde in het geding is:
- Een eigen vorderingsrecht in geval van bijzondere omstandigheden (bv. artikelen 347-1, 3°, 347-2, 3° en 348-11 BW);
- Een eigen vorderingsrecht naast de andere titularis (bv. de vordering tot nietigverklaring van het huwelijk in geval van volstrekte nietigheid - artikel 184 BW).
Bevoegdheid van de familierechtbank.
De familierechtbank is de bevoegde rechtbank voor vorderingen van staat. Sinds de wet van 6 juli 2017 worden verscheidene vorderingen overgenomen door de familierechtbank die betrekking hebben tot de Belgische nationaliteit en die betrekking hebben tot de erkenning van de status van de staatloze (art. 572bis, 1° Ger.W.).
Ook kan de strafrechter een huwelijk of wettelijke samenwoning nietig verklaren indien het gaan om:
- een schijnhuwelijk of een schijn-wettelijke samenwoning (art. 79quater Vreemdelingenwet);
- een gedwongen huwelijk of een gedwongen-wettelijke samenwoning (art. 391octies Sw.).