Eenzijdige rechtshandelingen
Eenzijdige rechtshandelingen zijn handelingen waarbij de rechtsgevolgen voortvloeien uit de wilsuiting van één persoon, zonder dat instemming van een andere partij vereist is (art. 5.125 BW). De rechtshandeling is dus bindend door het enkele feit van de uiting van de wil.
De bevoegdheid om eenzijdige rechtshandelingen te stellen kan haar oorsprong vinden in de wet. Typische voorbeelden zijn het opstellen van een testament of het aanvaarden of verwerpen van een nalatenschap. Daarnaast kan deze bevoegdheid contractueel worden overeengekomen, bijvoorbeeld in de vorm van een opzeggingsrecht bij een overeenkomst.
In sommige gevallen spreken partijen in een overeenkomst af dat één partij via een eenzijdige rechtshandeling bepaalde rechtsgevolgen tot stand kan brengen.
De vraag of een eenzijdige rechtshandeling ook een zelfstandige bron van verbintenissen vormt, is positief beantwoord door het Hof van Cassatie. In twee principearresten werd bevestig dat een eenzijdige wilsuiting juridisch bindend kan zijn. het aanbod in het kader van een contract is hiervan een typisch voorbeeld: het creëert een verbintenis uit eigen beweging, los van aanvaarding.
Wat zijn de geldigheidsvoorwaarden voor een eenzijdige rechtshandeling?
Een eenzijdige rechtshandeling komt slechts geldig tot stand wanneer aan volgende voorwaarden is voldaan:
- Wilsuiting: er moet een duidelijke wil bestaan om rechtsgevolgen te creëren en deze wil moet op een ondubbelzinnige wijze tot uiting worden gebracht.
- Afwezigheid van wilsgebreken: de wilsvorming mag niet aangetast zijn door dwaling, bedrog of geweld.
- Handelingsbekwaamheid: de persoon die de eenzijdige rechtshandeling stelt, moet bekwaam zijn om dit rechtsgeldig te doen.
- Toelaatbaar voorwerp: de handeling moet een geoorloofd voorwerp of doel hebben, vergelijkbaar met de voorwaarde bij meerzijdige rechtshandelingen.
Wat betreft de interpretatie van eenzijdige rechtshandelingen, worden bij ontstentenis van specifieke regels doorgaans de algemene principes van het verbintenissenrecht analoog toegepast. Het oogmerk van de eenzijdige rechtshandeling is het doen ontstaan van rechtsgevolgen ten aanzien van de persoon zelf of ten voordele van derden.
Een klassiek voorbeeld is het testament: de testator drukt de wil uit om bepaalde goederen na overlijden over te dragen aan een begunstigde. Die begunstigde verkrijgt hierdoor een aanspraak op het aangegeven deel van het vermogen.
Hoewel een eenzijdige rechtshandeling slechts door één partij tot stand komt, is zij in principe bindend. De niet-naleving kan aanleiding geven tot uitvoering in natura of
bij wijze van equivalent. Dit is het gevolg van het bindend karakter van de eenzijdige rechtshandeling.