De moederlijke afstamming op grond van de geboorteakte

De afstamming langs moederszijde op basis van de geboorteakte

De afstamming langs moederszijde via de geboorteakte is een afstamming van rechtswege die automatisch bij de geboorte wordt gevestigd door de naam van de moeder in de geboorteakte te vermelden (art. 312, §1 oud BW). 

De bevalling wordt bij de vestiging van de afstamming als aanknopingspunt genomen. De bloedband zal dus overeenstemmen met de juridische band. Men is verplicht om de geboorte aan te geven bij de ambtenaar van de burgerlijke stand (art. 43 oud BW). De naam van de moeder wordt altijd op de geboorteakte vermeld (art. 44 oud BW). Hierdoor zijn anonieme bevallingen in principe onmogelijk (Mater semper certa est).

Het Belgisch recht erkent wel geboorteakten die de naam van de moeder niet vermelden. In deze context is er vaak sprake over bevallingstoerisme: vrouwen die naar een land gaan waar anoniem bevallen mogelijk is. Ze gaan daar naartoe met de intentie om daar te bevallen. Later zal de Belgische Staat de geboorteakte erkennen.  Op deze manier ontwijkt men de eis om de naam van de moeder in de geboorteakte te vermelden.

Betwisting van de moederlijke afstamming op basis van de geboorteakte

Het is mogelijk om de gevestigde afstamming langs moederszijde op basis van de geboorteakte te betwisten, maar dit zal eerder uitzonderlijk zijn. Deze mogelijkheid bestaat enkel indien er geen bezit van staat bestaat. Het bezit van staat wijst op de uitoefening van rechten en plichten die verbonden zijn aan een bepaalde staat. Het maakt hierbij niet uit of men juridisch gezien die staat bezit. Men houdt hierbij rekening met een geheel van feiten: het kind wiens afstamming langs moederszijde men wil betwisten, mag feitelijk niet door het leven gaan als het kind van die moeder. Zo is er geen betwisting van de afstammingsband mogelijk indien een vrouw zich steeds als moeder van het kind heeft gedragen en ook door de omgeving werd beschouwd als moeder van het kind.

Wil men de afstamming met succes betwisten, dan zal men moeten bewijzen dat het moederschap onterecht automatisch werd gevestigd: er mag geen overeenstemming zijn tussen het bevallen en het bezit van staat. Men mag alle wettelijke middelen gebruiken om dit te bewijzen (art. 312, §2 oud BW). 

De vordering tot betwisting van de afstamming kan enkel door de volgende personen worden ingesteld (art. 312, §2 oud BW):

• de moeder die in de geboorteakte vermeld wordt
• de vrouw die het moederschap opeist
• het kind
• de vader

Indien de rechtbank de betwisting van het moederschap gegrond verklaart, wordt de moederlijke afstammingsband doorbroken.  Als de betwisting werd gevoerd door de vrouw die het moederschap opeist, zal deze nochtans niet automatisch de juridische moeder worden. Hiervoor zal die vrouw in een andere procedure het kind nog moeten erkennen.

De vordering tot betwisting moet in principe binnen het jaar van de ontdekking van het leugenachtige karakter van de afstamming worden ingesteld (art. 312, §2 oud BW). Ten aanzien van het kind werd deze eenjarige termijn echter ongrondwettig verklaard door het Grondwettelijk Hof. Het kind beschikt als gevolg van deze uitspraak over de gemeenrechtelijke verjaringstermijn van 30 jaar uit artikel 331ter oud BW. Deze termijn kan niet aanvangen voor zijn meerderjarigheid.