Wat zijn "virtueel omgangsgerechtigden"?
In het Belgische recht maakt men een onderscheid tussen twee categorieën van personen die omgang met een minderjarige kunnen vragen:
- De principieel omgangsgerechtigden zijn de ouders, grootouders en ook de pleegzorgers bij wie het kind gedurende minstens één jaar onafgebroken werd geplaatst (art. 387quaterdecies oud BW). Deze personen zijn automatisch krachtens de wet omgangsgerechtigd. Zij moeten geen bijzondere affectieve band aantonen, de wet veronderstelt die band. Toch kan het omgangsrecht hen ontzegd worden wanneer het strijdig is met het belang van het kind.
- De virtueel omgangsgerechtigden zijn alle andere personen die omgang met het kind wensen. Zij hebben geen automatisch omgangsrecht en moeten bij de familierechtbank aantonen dat er een bijzondere affectieve band bestaat tussen hen en het kind. Pas dan kan de rechter eventueel omgang toegang toestaan, uiteraard steeds met het belang van het kind voorop gesteld.
Een bijzonder affectieve band met het kind
Volgens artikel 375bis van het oud Burgerlijk Wetboek kunnen ook personen die niet automatisch recht hebben op omgang met het kind, de zogenaamde virtueel omgangsgerechtigden, toch een omgangsrecht verkrijgen. Hiervoor moeten zij aantonen dat zij een bijzonder affectieve band met het kind hebben.
Voorbeelden uit de rechtspraak zijn onder meer:
- een man die met de moeder heeft samengewoond na de geboorte van het kind, zonder genetisch vader te zijn;
- een stiefvader na het overlijden van de moeder;
- een (meerderjarige) zus met een aanzienlijk leeftijdsverschil ten opzichte van haar minderjarige broer.
Het is niet vereist dat de affectieve band wederzijds is. Indien men kan aantonen dat de bijzonder affectieve band langs de kant van diegene die het omgangsrecht vraagt bestaat en dat het contact in het belang van het kind is, zal deze persoon ook virtueel omgangsgerechtigde zijn.
Beperkingen aan het omgangsrecht van virtueel omgangsgerechtigden
Ook wanneer men virtueel omgangsgerechtigd is, kan het omgangsrecht hem of haar alsnog worden ontzegd in het belang van het kind (artikel 375bis, tweede lid oud BW). De omvang en modaliteiten van het omgangsrecht worden ook telkens in het licht van het belang van het kind bepaald.
Het omgangsrecht van de virtueel omgangsgerechtigden is ook ondergeschikt aan het omgangsrecht van de ouders en grootouders (= principieel omgangsgerechtigden).
Twee bijzondere gevallen
Volgende twee bijzondere gevallen vallen ook onder de toepassing van artikel 375bis oud BW en worden dus als virtueel omgangsgerechtigden beschouwd:
- De genetische vader van het kind, wanneer zijn vaderschap niet wettelijk is vastgesteld (bv. geen erkenning of gerechtelijke vaststelling van vaderschap);
- De lesbische meemoeder, wanneer het meemoederschap niet wettelijk is erkend.
In beide gevallen kunnen de personen een omgangsrecht verkrijgen, maar enkel mits zij kunnen aantonen dat zij een bijzondere affectieve band hebben met het kind.
De bestanddelen van het ouderlijk gezag
Ouderlijke plicht tot onderhoud van de kinderen