Ontbinding van de overeenkomst.
De ontbinding van de overeenkomst is een wijze van beëindiging van de overeenkomst wegens foutieve tekortkoming (wanprestatie) van één van de contractspartijen. De ontbinding is een sanctie die doorgaans gevorderd moet worden voor de rechter die de ontbinding van de overeenkomst uitspreekt.
Een overeenkomst heeft bindende kracht. Wanneer een partij binnen een overeenkomst (één van) zijn verbintenissen niet nakomt, pleegt deze partij contractbreuk. Dit kan voor de rechter aangevochten worden. De benadeelde partij heeft dan diverse rechtsmiddelen ter beschikking, waaronder de ontbinding. Wanneer de wanprestatie ernstig genoeg is, kan de ontbinding van de overeenkomst worden gevraagd. Ook kan er in het in het contract zelf een ontbindend beding worden opgenomen. Als aan de voorwaarden van dit beding voldaan is, zal het contract vanzelf ontbonden worden.
Ontbinding met terugwerkende kracht "ex tunc".
Bij de ontbinding van een overeenkomst wordt deze voor niet-geschreven gehouden. In principe werkt de ontbinding met terugwerkende kracht tot op het moment van de totstandkoming van de overeenkomst. De gevolgen moeten dus hersteld worden, alsof de overeenkomst nooit bestaan heeft. Dit is het principe van de terugwerkende kracht. Ook de nietigheidssanctie bevat terugwerkende kracht, maar deze sanctie heeft betrekking op een gebrek in de totstandkoming van de overeenkomst, terwijl de ontbinding een gebrek in de nakoming van één van de verbintenissen sanctioneert.
Ontbinding zonder terugwerkende kracht "ex nunc".
Het principe van de terugwerkende kracht kent een aantal beperkingen. Er zijn bepaalde overeenkomsten waarbij er meerdere prestaties worden verricht, doorlopende of elkaar opvolgende prestaties. Hier is de teruggave van de prestaties onmogelijk. De ontbinding zal dan ook slechts vanaf het heden gevolgen hebben. Het “heden” is in dit geval in de regel vanaf de vordering in rechte. Echter kan het ook voorvallen dat de ontbinding op een latere of op een eerdere datum kan ingaan, in bepaalde omstandigheden.
Het onderscheid tussen werking mét of zonder terugwerkende kracht is relatief. Ook het onderscheid tussen doorlopende en opeenvolgende verbintenissen enerzijds en onmiddellijke verbintenissen anderzijds en evenzeer tussen verbintenissen die niet of wel kunnen worden teruggegeven, is niet altijd even sluitend of relevant. Er kan voor een oplossing gekozen worden die gesteund is op het al dan niet ondeelbaar karakter van de contractonderdelen.