Uitvoering in natura.
De uitvoering in natura is het rechtsmiddel waarbij de rechter beveelt om de niet-uitgevoerde verbintenis toch uit te voeren. Een overeenkomst heeft bindende kracht. Wanneer een partij binnen een overeenkomst (één van) zijn verbintenissen niet nakomt, pleegt deze partij contractbreuk. Dit kan voor de rechter aangevochten worden. De benadeelde partij heeft dan diverse rechtsmiddelen ter beschikking. Een vaak gebruikt rechtsmiddel bij contractbreuk is de uitvoering in natura.
Om uitvoering in natura te bekomen, moet u altijd een beroep doen op de rechter. De rechter beveelt dan dat de verbintenis in natura uitgevoerd moet worden, hetzij door de weigerachtige partij (al dan niet met een dwangsom), hetzij door de schuldeiser zelf of door een derde. In deze laatste twee gevallen geschiedt de uitvoering in natura dan op kosten van de debiteur.
Geen keuzerecht tussen uitvoering in natura of uitvoering bij equivalent (vervangende schadevergoeding).
De uitvoering in natura is het normale rechtsmiddel en zal daarom de voorkeur krijgen boven andere rechtsmiddelen, zoals de vervangende schadevergoeding (=uitvoering bij equivalent). Noch de partij die in gebreke gesteld is, noch de tegenpartij kunnen een vervangende schadevergoeding verkiezen boven de uitvoering in natura, wanneer deze mogelijk is. Opgepast, de schuldeiser heeft wél een keuzerecht tussen het vorderen van de uitvoering van de overeenkomst (hetgeen kan in natura of bij equivalent) of het vorderen van de ontbinding van de overeenkomst met schadevergoeding.
Als men gekozen heeft voor het rechtsmiddel van uitvoering van de overeenkomst, dan heeft men niet de keuze tussen uitvoering in natura of uitvoering bij equivalent. In uitzonderlijke gevallen zal de rechter de gevraagde uitvoering in natura echter wel moeten weigeren, en zich tot andere rechtsmiddelen wenden. Zo zal een uitvoering in natura bijvoorbeeld niet mogelijk zijn wanneer dit een dwang op de persoon van de weigerachtige partij inhoudt. Dit laatste betekent niet dat de rechter geen dwangsom kan bevelen, hetgeen op zich immers geen dwang op de fysieke persoon is, maar een drukkingsmiddel om de debiteur aan te zetten iets te doen of iets niet te doen.
Ook wanneer de uitvoering in natura rechtsmisbreuk zou inhouden, kan de rechter er voor kiezen om een vervangende schadevergoeding op te leggen in plaats van de uitvoering in natura op te leggen. Rechtsmisbruik zal aanwezig zijn wanneer door de uitvoering in natura de debiteur disproportioneel nadeel zou worden berokkend vergeleken met het voordeel dat de schuldeiser zou halen uit de uitvoering in natura.
Uitvoering in natura door de schuldeiser zelf of door een derde?
In uitzonderlijke gevallen bestaat ook de mogelijkheid dat de uitvoering in natura door de schuldeiser zelf of door een derde gebeurt, op kosten van de debiteur. Het is belangrijk om in het achterhoofd te houden dat ook hier een voorafgaandelijke toestemming van de rechter vereist is. Op deze vereiste van voorafgaandelijke toestemming zijn echter een aantal uitzonderingen aanvaard door de rechtspraak en rechtsleer. Een uitzondering is bijvoorbeeld mogelijk in handelszaken, waarbij de koper zonder voorafgaandelijke rechterlijke machtiging de beloofde maar niet geleverde goederen mag aankopen op de markt, en het verschil in prijs aan de verkoper in rekening mag brengen.