Neemt u liever telefonisch contact op?

Bekijk het overzicht van onze Wanted kantoren op onze contactpagina.

29/08/2020

Alles wat u al wilde weten over wettelijk samenwonen.

Wettelijk samenwonen? Help, ik wil nog niet all the way gaan!

Wettelijk samenwonen, feitelijk samenwonen of huwen? U wil wel samenwonen met uw partner, maar u bent nog niet toe aan trouwen.  Al klinkt solidariteit ten aanzien van elkaar niet slecht in de oren, toch wilt u maar kleine stapjes zetten.  Wat doet u dan?

Gewoon samenwonen, ook wel feitelijke samenwoning  genoemd, is perfect mogelijk, maar de rechtsbescherming is bijna onbestaande. Na verloop van tijd ontstaat er wel enige gelijkschakeling met de wettelijke samenwoning. Een voorbeeld hiervan is dat u de gezinswoning bij het overlijden van uw partner vrijgesteld van erfbelasting verkrijgt voor zover u minstens drie jaar samenwoont.

De wettelijke samenwoning geeft heel wat solidariteit, doch zonder de grote druk van het huwelijk gezien u deze samenlevingsvorm snel en makkelijk kan beëindigen. Vandaar dit pleidooi voor een wettelijke samenwoning: één van de drie samenlevingsvormen naast de feitelijke samenwoning en het huwelijk, en een goed ‘huwelijk’ tussen flexibiliteit en bescherming.

Maar hoe weet u nu of deze samenlevingsvorm geschikt is voor uw situatie? 

Trouwen lijkt u op dit moment een te groot engagement. Of u hebt schrik dat de sleur van uw vorig huwelijk enkel voor herhaling vatbaar is. Dan kan de wettelijke samenwoning de samenlevingsvorm bij uitstek zijn. U hebt meer bescherming terwijl u in een samenlevingsovereenkomst vrij bent als u wil om solidair te zijn ten opzichte van uw partner.

De wettelijke samenwoning wordt door jonge mensen vaak als testhuwelijk gebruikt, terwijl oudere mensen net opteren voor deze samenlevingsvorm omdat ze niet (opnieuw) willen trouwen en enkel samen willen wonen. Mogelijke problemen inzake erfenissen of niet-gemeenschappelijke kinderen liggen hier vaak aan de basis.

Velen denken echter beter beschermd te zijn door de wettelijke samenwoning dan dat dit in werkelijkheid het geval is. Om die reden is het belangrijk om een samenlevingsovereenkomst op te stellen. Al gebeurt dit laatste niet altijd. Voor feitelijk samenwonenden is het voldoende om een basisovereenkomst  op te stellen. Gezien er helemaal geen beschermingsmechanisme bestaat voor de feitelijk samenwonenden is dit ook in die situatie aan te raden.

Hierna leggen we eerst graag de algemene principes van de wettelijke samenwoning uit. Daarna geven we mee welke bedingen u best kan opnemen ter optimalisatie van uw samenlevingsovereenkomst.

Kan ik een wettelijke samenwoning aangaan?

In principe kan iedereen een wettelijke samenwoning aangaan voor zover hij of zij nog niet gebonden is door een huwelijk of een andere wettelijke samenwoning en hij of zij bekwaam is om te contracteren.

Het geslacht, de verwantschap of het seksueel-affectief karakter is irrelevant. U kan zelfs perfect een wettelijke samenwoning aangaan met uw broer of zus.

Aangezien de wettelijke samenwoning neerkomt op een contract tussen twee personen moet u een geldige toestemming kunnen geven. Er is geen sprake van een geldige toestemming wanneer u niet bewust bent van uw handelen, bijvoorbeeld omdat u in een dronken toestand verkeert. Ook wanneer er sprake zou zijn van dwang kan de ambtenaar van de burgerlijke stand de wettelijke samenwoning weigeren. 

De wettelijke samenwoning komt niet tot stand door het louter samenleven, maar na het vervullen van enkele formaliteiten. 

Hoe ga ik een wettelijke samenwoning aan?

De procedure die u dient te volgen is vrij eenvoudig: U hoeft enkel een schriftelijke verklaring af te leggen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeenschappelijke woonplaats. Het is zelfs niet vereist dat jullie samen aanwezig zijn. Vervolgens zal de ambtenaar van de burgerlijke stand nagaan of bovenstaande voorwaarden vervuld zijn. Na een positieve controle zal de ambtenaar een melding maken in het bevolkingsregister. Dit is het ogenblik waarop de wettelijke samenwoning officieel tot stand komt. 

Het tijdstip van de totstandkoming kan van belang zijn voor het ontstaan van het erfrecht voor de langstlevende partner.

Hoe kan ik een wettelijke samenwoning beëindigen?

Deze samenlevingsvorm is veel makkelijker om te beëindigen dan een huwelijk. U hoeft niet naar de rechtbank. Het volstaat dat u terug een verklaring aflegt bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Het akkoord van de andere partner is zelfs niet nodig.

De wettelijke samenwoning is bovendien van rechtswege ontbonden bij het aangaan van een huwelijk of bij het overlijden van één van de partners.

Het ogenblik waarop de melding in het bevolkingsregister plaatsvindt zal het einde betekenen van jullie wettelijke samenwoning.
 

Welke bescherming biedt de wettelijke samenwoning mij?

Van zodra de wettelijke samenwoning aanvangt geniet u van een bepaalde bescherming maar ontstaan ook enkele verplichtingen.

Vooreerst is er de bescherming inzake de gezinswoning. Uw partner, ook wanneer deze eigenaar is van de woning, kan de gezinswoning niet eenzijdig vervreemden (bv. schenken of verkopen) of met een hypotheek bezwaren zonder toestemming. Dit geldt eveneens voor de aanwezige huisraad. Bovendien kan u nooit zomaar uit de woning worden gezet.

Ook wanneer de gezinswoning een gehuurd goed is, zijn er enkele regels. Zo is uw wettelijk samenwonende partner van rechtswege medehuurder, ook al werd de huurovereenkomst aangegaan vóór de wettelijke samenwoning.

Ten tweede moeten beide partners bijdragen in de lasten  van het samenleven en dit in evenredigheid van hun inkomsten. De samenlevingsovereenkomst kan bepalen wat dit precies zal betekenen. Deze verplichting blijft bestaan zolang de wettelijke samenwoning niet officieel tot zijn einde komt. Een feitelijke scheiding zal immers weinig tot geen gevolgen hebben.

Ten derde bestaat er een hoofdelijke aansprakelijkheid  voor bepaalde schulden aangegaan ten behoeve van de kinderen en het samenleven. Daarnaast geldt er op grond van het gemeen recht een bijzondere onderhoudsverplichting voor de kinderen van de vooroverleden partner. Wanneer u eerst komt te overlijden zal uw partner nog steeds voor uw kinderen zorgen.

Wat de goederen betreft geldt de algemene regel dat u uw eigen goederen behoudt. Enkel wanneer u het bewijs niet kan leveren dat het voorwerp aan u toebehoort, zal men dit beschouwen als een onverdeeldheid. Uw inkomsten zijn eveneens eigen. 
 

Welke fiscaalrechtelijke voordelen heb ik bij wettelijke samenwoning?

Een van de vele voordelen bij wettelijke samenwoning situeert zich op het vlak van de fiscale gevolgen. 

Wanneer u een wettelijke samenwoning aangaat, kunt u ervoor kiezen om een gezamenlijke aangifte van de personenbelasting te doen. Hierbij zal het “huwelijksquotiënt” worden toegepast. Dit is voordelig wanneer een van jullie een lager inkomen heeft. 

Maar ook op vlak van schenkingen en erfenissen zijn er heel wat voordelen. 

In principe krijgt u als langstlevende wettelijk samenwonende partner het levenslang vruchtgebruik op de gezinswoning en de aanwezige huisraad. Een testament kan dit beperken. Het minimum wettelijk erfrecht is het vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad gedurende zes maanden na het overlijden. Maar het testament kan het erfrecht ook sterk uitbreiden. De mogelijkheden zijn eindeloos.

U zal in de laagste categorie van fiscale tarieven handelingen kunnen stellen. Dit betekent dat u enerzijds perfect een beleggingsportefeuille aan 3% kunt schenken maar anderzijds dat ook bij het overlijden de erfenistarieven van 3% – 9% – 27% van toepassing zijn. De wettelijke samenwoning zal er zelfs voor zorgen dat de niet-gemeenschappelijke kinderen van uw wettelijke samenwonende partner aan dezelfde tarieven schenkingen of erfenissen kunnen ontvangen, voor zover u dit wenst. Dit alles zorgt ervoor dat u eindeloos kunt plannen en belastingen kunt vermijden.

Daarnaast kunt u de gezinswoning verwerven met vrijstelling van de erfbelasting vanaf dag 1. Bij feitelijke samenwoning dient u reeds drie jaar samen te wonen.

Maar bovenal zorgt de wettelijke samenwoning ervoor dat uw partner niet in de kou komt te staan na een jarenlange relatie, zonder samenlevingsovereenkomst, wanneer u overlijdt. De feitelijke samenwoning bestempelt uw partner immers -wettelijk gezien- als vreemde. 

Waar moet ik aan denken bij het opstellen van een samenlevingsovereenkomst? Hoe ben ik solidair zonder all the way te gaan?

De samenlevingsovereenkomst bepaalt de organisatie en de vermogensrechtelijke gevolgen van het samenleven en de invloed op de goederen. Op deze manier kan men discussies bij een eventuele ontbinding vermijden. Beschouw het als een paraplu kiezen in volle zon om niet te nat te worden als het later zou regenen. Het is belangrijk om goede afspraken te maken als alles goed loopt, een faire deal sluiten nadat uw partner u bedriegt of beliegt, is minder evident.

Bij de aanvang van de wettelijke samenwoning maakt u een oplijsting van de goederen die aan u toebehoren en een regeling over het lot van toekomstige goederen.

Daarnaast beslist u welke beheersdaden u alleen, dan wel samen zult stellen. Denk maar aan het aangaan van een leningsovereenkomst voor een wagen. 

Op basis van het gemeen recht zullen beide partners evenredig bijdragen in de lasten van het samenleven. In de samenlevingsovereenkomst kan u afspreken welk bedrag ieder maandelijks op de gemeenschappelijke rekening storten om gemeenschappelijke kosten te betalen en definiëren wat precies onder die kosten vallen. 

Wat gebeurt er wanneer mevrouw altijd het eten en de kleren voor de kinderen betaalt en mijnheer de investeringen en de afbetalingen? 

De kosten van mevrouw zijn een dagdagelijkse kost, terwijl deze van mijnheer eerder een niet alledaagse en ‘overdreven’ bijdrage in de lasten van samenleven uitmaken. Het gevolg is dat na een relatiebreuk de door mevrouw betaalde kosten eerder als kosten die onderling verrekend werden van dag tot dag, en deze van mijnheer eerder gaan over investeringen die dit overschrijden en kans maken op verrekening naderhand. 
 
Afhankelijk van de oorspronkelijke bedoelingen van de partners en de omvang van de betaalde bedragen kan dit tot oneerlijke situatie leiden. Om dergelijke situaties te vermijden maakt u een samenlevingsovereenkomst op. 

U bepaalt ook best wat er met de gezinswoning zal gebeuren bij een eventuele ontbinding. U maakt best verschillende hypotheses:

  • U bent beiden eigenaar;
  • Een van de wettelijke samenwonende partners is eigenaar en neemt alle kosten met betrekking tot de woning op zich;
  • Een van de wettelijke samenwonende partners is eigenaar maar de andere doet een inbreng om bijvoorbeeld de renovatiewerken te bekostigen;
  • U bent samen de huurovereenkomst aangegaan.

Zo kunt u een vergoedingsregeling treffen over de bijdragen die de evenredigheid in de lasten overtreffen. U kan een beding opnemen inzake het terugvorderen van (een deel van) de betalingen in  lening wanneer de relatie ten einde loopt of bij verkoop van de gezinswoning.  Een gelijkaardig beding kan men ook opmaken voor het bekostigen van de renovatiewerken. 

Daarnaast maakt u ook beter afspraken inzake de huisraad gezien de basis van de wettelijke samenwoning neerkomt op een scheiding van goederen. Hierbij kunt u een onderscheid maken in de situatie of de wettelijke samenwoning eindigt door middel van een scheiding dan wel bij het overlijden. 

In geval van een huurovereenkomst kunt u ook aanwijzen wie de huurovereenkomst mag overnemen wanneer u samen de huur bent aangegaan.

Een regeling inzake de verdeling van de inkomsten kan ook van belang zijn. Wat als u ervoor kiest om niet langer te werken en voor het gezin te zorgen? Zo zal u financieel gezien minder bijdragen maar veel meer op het gebied van de opvoeding van de kinderen en het huishouden. U bedingt in geval van het beëindigen van de relatie een vergoeding voor het huishoudelijk werk.

Wat helaas ontbreekt bij de wettelijke samenwoning is een hulpplicht. Dit betekent dat uw partner geen onderhoudsbijdrage hoeft te betalen na het beëindigen van de relatie, ongeacht de duur van de samenleving of wanneer u behoeftig bent. Om onbillijke situaties te vermijden kan u wel in de samenlevingsovereenkomst een soort “verbrekingsvergoeding” stipuleren. Op die manier zal uw partner voor een bepaalde duur, bijvoorbeeld gelijk aan maximaal de duur van de wettelijke samenwoning, een maandelijkse vergoeding betalen. U bent uiteraard vrij om hier voorwaarden aan te koppelen (plafond van inkomen of verschil tussen uw inkomens,… edm.). Zelfs het installeren van een gelijkaardig systeem als onderhoudsgeld na echtscheiding is eventueel mogelijk.

De belangrijkste regeling heeft natuurlijk betrekking op uw kinderen. Er geldt reeds een hoofdelijke aansprakelijkheid voor schulden die een van de partners aangaat ten behoeve van de kinderen. Maar wat gebeurt er met hen wanneer jullie niet langer zullen samenleven? 

U kan een regeling treffen over de opvoeding en het ouderlijk gezag en hoe jullie de kosten met betrekking tot de kinderen zullen verdelen.

Er zijn verschillende bedingen die u kunt toevoegen aan uw samenlevingsovereenkomst:

  • Beding van aanwas – bij het overlijden van uw partner zal zijn deel van het goed aanwassen bij uw vermogen 
  • De anticipatieve inbreng – het onroerend goed zal automatisch tot het gemeenschappelijk vermogen toebehoren wanneer u later met uw wettelijke samenwonende partner trouwt
  • Verrekening van dag tot dag – na de beëindiging geen verrekening van de kosten 
  • Regeling inzake de toekomst van investeringen gedaan tijdens de wettelijke samenwoning
  • Analoge toepassing van verschillende bedingen inzake het huwelijk

Wat mag ik niet opnemen in mijn samenlevingsovereenkomst?

Het grote verschil met het huwelijk is dat niemand uw individuele vrijheid kan beperken. Zo kan u niet in de samenlevingsovereenkomst uw partner verplichten tot trouw zijn, noch tot samenwoning. Evenmin kan u uw partner verplichten tot het betalen van een in de tijd onbeperkte vergoeding na het beëindigen van de relatie.

De wettelijke samenwoning biedt de langstlevende wettelijk samenwonende partner enkel het vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad. Aanvullende afspraken inzake het erfrecht dient u bij testament vast te leggen. Het testament kan het erfrecht uitbreiden of beperken. Erfrechtelijke afspraken kan u dus niet opnemen in de samenlevingsovereenkomst

Bovendien moet u telkens in acht houden dat uw samenlevingsovereenkomst niet strijdig mag zijn met de openbare orde en goede zeden, noch met de regels inzake het ouderlijk gezag
 

Samenlevingsovereenkomst: verplicht naar de notaris?

Bij feitelijke samenwoning legt de wetgever u geen vormvoorschriften op bij de opmaak van uw samenlevingsovereenkomst. U kan naar de notaris, maar dit hoeft zeker niet. 

Bij wettelijke samenwoning bestaat er echter reeds lange tijd enige discussie. De wet schrijft voor dat de samenlevingsovereenkomst een authentieke akte moet zijn. Maar wat gebeurt er dan met uw samenlevingsovereenkomst wanneer u de stap zet van feitelijke samenwoning naar wettelijke samenwoning? 

Het hof van beroep te Gent heeft deze discussie in haar arrest van 7 november 2019 beëindigd. Het hof oordeelde dat een samenlevingsovereenkomst een plechtige overeenkomst is en derhalve absoluut nietig wanneer er geen authentieke akte bestaat. Dit kan mogelijks voor sommigen net voordelig zijn, al gaan we ervan uit dat u met een andere ingesteldheid de samenwoning aangaat. 

Zorg dus in dat geval dat u het goed doet.

Betekent dit dat een notaris de samenlevingsovereenkomst volledig moet opmaken?

Zeker en vast niet. U hebt twee mogelijkheden: ofwel maakt de notaris de samenlevingsovereenkomst volledig op ofwel maakt u dit zelf of met hulp van uw raadsman op en laat u deze bekrachtigen/homologeren door een notaris. Met deze laatste manier kan u in beginsel de notariskosten ook dempen.

Let op: indien u reeds een samenlevingsovereenkomst hebt, laat u deze best geregeld door uw raadsman nakijken. Er zijn verschillende evenementen in het leven die een grote invloed kunnen hebben op uw samenlevingsovereenkomst. Denk hierbij aan het krijgen van kinderen, zelfstandige worden edm. 

Het tijdig inwinnen van inlichtingen kan u alvast ook helpen, gezien deze overeenkomst zich in een groter geheel kadert: ow vermogensopbouw en vermogensplanning.

Is wettelijke samenwoning iets voor mij?

Om te weten of wettelijke samenwoning voor u geschikt is moet u verschillende elementen in overweging nemen. 

Voor een jong koppel is de wettelijke samenwoning met een basissamenlevingsovereenkomst vaak meer dan voldoende. In vergelijking met het huwelijk is het terwijl u op een eenvoudige manier heel wat rechtsbescherming krijgt.

Maar ook wanneer u een nieuw samengesteld gezin bent met niet-gemeenschappelijke kinderen kan de wettelijke samenwoning ideaal zijn gezien u bij testament het erfrecht van uw wettelijke samenwonende partner kan beperken tot zes maanden vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad.

Wanneer u een beroepsziekte- uitkering in het kader van het overlijden van de eerst stervende partner of pensioenuitkering als langstlevende partner wil ontvangen, zal een notariële samenlevingsovereenkomst vereist zijn waarin u een wederzijdse hulpplicht opneemt. Een feitelijke samenwonende partner zal deze uitkering niet kunnen ontvangen. 

Wenst u hulp?

Wenst u hulp bij de opmaak van uw samenlevingsovereenkomst, of wenst u advies inzake het aangaan van een wettelijke samenwoning, contacteer ons of bestel via onze Wanted shop de GRATIS checklist voor uw samenlevingsovereenkomst!

Wenst u liever een feitelijke samenwoningsovereenkomst op te stellen?

In onze shop kan u een volledig samenlevingscontract aanschaffen voor een feitelijke samenwoning.  Voor het invullen van onze slimme modeldocumenten, wordt u begeleid met een gedetailleerde handleiding en een eenvoudige Q&A.

Laad hier uw gratis checklist op!

Nieuwsbrief

Blijf op de hoogte van alle nieuwste Wanted Facts, schrijf u dan in op onze nieuwsbrief.

Schrijf u in

Disclaimer

De informatie over juridische onderwerpen die u in deze bijdrage aantreft, zijn louter informatieve, algemene besprekingen en kunnen in geen geval als juridisch advies worden beschouwd. Wanted Law aanvaardt geen aansprakelijkheid voor enige schade die iemand zou lijden door voort te gaan op deze informatie. Als u juridisch advies wenst, dient u contact op te nemen met een gekwalificeerde advocaat die u zal adviseren op basis van uw persoonlijke situatie. Alle blogberichten gepubliceerd op de website van Wanted Law zijn geschreven met toepassing van het Belgisch Recht.

Copyright

Wanted Law bezit het exclusieve copyright van deze website, zijn design en de volledige inhoud ervan. Gebruik van deze website, of delen ervan, in welke vorm dan ook, is verboden zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van Wanted Law.

Deel dit bericht

Koop een up to date model van samenlevingscontract voor feitelijk samenwonenden.

Lees meer

Vraag uw gratis basischecklist voor wettelijke samenwoning aan!

Vraag uw gratis checklist aan!

Weigert de ambtenaar uw wettelijke samenwoning?

Wij kunnen u helpen!