Nieuwe bewijsregels op komst.
Op 1 november 2020 treedt het nieuwe bewijsrecht in werking. Oh…eind 2020…dat is nog een heel eind, waarom ons dan nu reeds druk maken? U heeft zeker een punt, maar… naast een modernisering van het bestaande bewijsrecht en een codificatie van de rechtsleer en de rechtspraak, zal het nieuwe recht ook een aantal interessante nieuwigheden in het leven roepen die het bewijsrecht as we know it voorgoed zullen veranderen. Gelijk hebben volstond tot op heden niet, en in de toekomst zal dit ook niet volstaan. Waar het om gaat is dat u gelijk krijgt. En daar zien wij in de nieuwe wet een aantal leuke nieuwe regels die in de toekomst misschien het verschil gaan kunnen maken!
Over wat hebben we het?
De omkering van de bewijslast.
Neem nu de nieuwe bepaling van de omkering van de bewijslast. Het toekomstige artikel 8.4. lid 5 van het Nieuwe Burgerlijk Wetboek voorziet dat de rechter in buitengewone omstandigheden de bewijslast zal kunnen omkeren. Nochtans hebben juristen altijd geleerd dat de partij die iets pretendeert, daarvan het bewijs dient te leveren: actori incumbit probatio. Als u bijvoorbeeld beweert dat u van uw medecontractant nog een bepaalde som geld moet ontvangen, dan bent u aan zet om uw aanspraken te bewijzen. Dit is een basisregel in ons rechtssysteem.
De bewijsregels mogen niet leiden tot zeer onbillijke gevolgen.
In welbepaalde gevallen leidt de toepassing van de bewijsregels soms tot onbillijke gevolgen. Soms is het materieel onmogelijk om het bewijs te kunnen, of in bepaalde gevallen is het bewijs verloren gegaan, of is de bewijsgaring buiten proportioneel duur. De rechter kan rekening houden met de verdwijning van bewijselementen die het gevolg is van tijdsverloop. Als de wederpartij weigert mee te werken aan de bewijsvoering, kan de rechter deze onwillige partij sanctioneren door de bewijslast bij haar te leggen en aldus om te keren.
Het typevoorbeeld waarbij de rechter de bewijslast zal kunnen omkeren is het geval waarin u cash geld uit een bankautomaat hebt willen halen maar u de centen niet heeft ontvangen door een mechanisch defect. De bank zal in dat geval wel in staat zijn om het technisch defect te kunnen bewijzen. De bewijsgeschikheid van de bank is in dat geval maximaal, daar waar die van de consument minimaal is.
Subsidiaire maatregel.
Alvorens die regel toe te passen, moet de rechter eerst nagaan of de wederpartij niet kan meewerken aan de bewijsvoering. De omkering van de bewijslast zal slechts gelden als ultimum remedium. Wanneer de rechter de tegenpartij nog kan verplichten om het beslissende bewijselement over te maken op grond van artikel 871 Ger.W., is het de rechter niet toegelaten om de bewijslast om te keren.
Duidelijke motivatie van de rechter.
De omkering van de bewijslast en aldus de herverdeling van het bewijsrisico mag zeker niet op arbitraire wijze gebeuren. Daarom vereist de nieuwe regel dat de rechter duidelijk dient te motiveren waarom hij of zij afwijkt van de basisregels. Volgens de Memorie van Toelichting vereist het beginsel van de wapengelijkheid soms dat het bewijsrisico kan omgekeerd worden. De feitelijke bewijsmoeilijkheden van een partij kunnen immers zodanig groot zijn dat het dragen van het bewijsrisico als zodanig een inbreuk op de wapengelijkheid uitmaakt.
Artikel 8.4 lid 5 Nieuw Burgerlijk wetboek.
De uiteindelijke wetsbepaling waarin de omkering van de bewijslast geregeld wordt, luidt als volgt:
De rechter kan, bij een met bijzondere redenen omkleed vonnis, in het licht van uitzonderlijke omstandigheden, bepalen wie de bewijslast draagt wanneer de toepassing van de in de vorige leden opgelegde regels kennelijk onredelijk zou zijn. De rechter kan slechts gebruik maken van deze mogelijkheid wanneer hij alle nuttige onderzoeksmaatregelen heeft bevolen en erover gewaakt heeft dat de partijen meewerken aan de bewijsvoering, zonder op die manier voldoende bewijs te verkrijgen.