Wat is een duolegaat?
Het duolegaat is een testamentaire beschikking bestaande uit twee legaten: één legaat wordt gedaan aan personen die in de erfbelasting aan hogere tarieven worden belast (dit zijn andere personen dan dichte verwanten – toptarief van 55% voor overlijdens na 01.09.2018) en één legaat wordt gedaan aan een goed doel. Aan het legaat gedaan aan het goede doel wordt een last opgelegd om de erfbelasting over beide legaten te betalen. Hierdoor zullen de andere legatarissen (andere personen dan dichte verwanten) hun deel van de erfenis vrij van erfbelasting krijgen, aangezien het goede doel deze betaalt. Uiteraard is het de bedoeling dat het goede doel zelf ook een financieel voordeel uit het legaat haalt anders is er voor haar geen reden om het te aanvaarden (zie verder).
Het duolegaat is dus vooral een tool van succiessieplanning via testament, veelal gebruikt door kinderloze personen.
Voor deze goede doelen is het een belangrijke manier om fondsen te verwerven (naast giften, lidgelden etc.).
Een concreet voorbeeld van een duolegaat.
Een voorbeeld maakt heel wat duidelijk. Stel uw vader heeft een broer die weduwnaar is en die zelf geen kinderen heeft. Uw zus en u hebben een zeer goede band met uw oom. Hij wenst jullie zijn volledige nalatenschap te doen toebedelen. Dit is perfect mogelijk. De oom in kwestie kan zijn nalatenschap volledig bij uw zus en u doen toekomen door het opstellen van een testament.
Nadeel is dat dit een dure aangelegenheid is. Uw zus en u zijn immers ‘andere personen’ voor wat betreft de erfbelasting en zullen immers erfbelasting moeten betalen die voor een groot deel (alles wat u boven 75.00O euro ontvangt) aan een tarief van maar liefst 55% wordt belast. Kort door de bocht gaat de fiscus er dus van door met meer dan de helft van de nalatenschap.
Voor overlijdens vóór 01.09.2018 was het trouwens nog 65% voor alles wat deze verre verwanten ontvingen boven 125.000 euro. Dit werd voor overlijdens vanaf 01.09.2018 gelukkig teruggebracht tot 55% voor alles wat deze verre verwanten ontvangen boven de 75.000 euro (per persoon bekeken).
Dé oplossing in de praktijk? Het duolegaat. In de praktijk werd dit vaak als volgt opgelost: Uw oom maakt een testament op waarbij hij uw zus en u, alsook een goed doel aanstelt als legatarissen. Het goede doel krijgt haar deel van de koek onder de last om de erfbelasting op het deel dat uw zus en u erven betaalt.
Voorbeeld:
In de nalatenschap van oom zit 1.000.000 euro. Uw oom geeft aan uw zus en u samen 575.000 euro en aan het goede doel de andere 425.000 euro. De erfbelasting die uw zus en u betalen beloopt samen 287.250 euro. Het goede doel betaalt 8,5% (tarief erfbelasting voor goede doelen) op 425.000,00 euro ofwel 36.125,00 euro. We verplichten het goede doel om de erfbelasting die uw zus en u zouden moeten betalen (287.250 euro) te voldoen. Uw zus en u houden dan netto 575.000 euro over. Het goede doel houdt 101.625 euro over (425.000 – 36.125 euro – 287.250). In dit geval nog steeds meer dan 10% van de koek.
Resultaat:
Uw zus en u houden 575.000 euro over en het goede doel 101.625 euro. De fiscus krijgt de rest van 1.000.000 ofwel 323.375 euro.
Probleem van de Vlaamse Regering: Had uw oom zijn volledige nalatenschap aan uw zus en u nagelaten dan kreeg de fiscus evenwel 521.000,00 euro. Een kleine 200.000 euro meer aan inkomsten voor de Vlaamse Overheid dus.
Conclusie: de Vlaamse Regering verliest op het eerste zicht inkomsten door het opnemen van een duolegaat in een testament.
Het Vlaams Regeerakkoord.
De Vlaamse Regering is op zoek naar geld. Ook het duolegaat is een doorn in het oog van de Vlaamse Overheid omdat zij op het eerste zicht zorgt voor minder inkomsten in de erfbelasting (zie ons voorbeeld hierboven).
Voor de Vlaamse Regering stelt zich het probleem dat de techniek van het duolegaat wettelijk is en geen fiscaal misbruik kan zijn. We besparen u de uitleg waarom dit geen fiscaal misbruik kan zijn. Hierover werd reeds uitvoerig door andere experten geschreven.
De Vlaamse Regering overweegt nu verschillende pistes om hier een mouw aan te passen. Lees: om meer inkomsten uit erfbelasting te halen. Hoeveel meer ? Het cijfer van 75 miljoen euro doet de ronde. Hoe men aan dit cijfer komt daar hebben experten het raden naar...
Wat doet de Vlaamse Overheid vervolgens? Zij communiceert vaag. Zij legt niet uit aan u, de zogenaamde rechtsonderhorige, welke acties zij nu concreet gaat ondernemen om meer inkomsten uit de erfbelasting te halen. Zij zegt alleen dat het duolegaat misbruikt wordt door mensen om een belastingsbesparing te creëren bij hun verre verwanten door een deel van de koek aan een goed doel te geven. De Vlaamse Regering zou liever hebben dat deze goede doelen los van de verre verwanten worden bevoordeeld door legaten. Zij suggereert dan ook deze legaten van elkaar te willen doen loskoppelen om dit te bereiken.
De pistes die worden voorgesteld gaan van de afschaffing van het duolegaat (wat volgens ons niet mogelijk is) tot het fiscaal neutraal maken ervan (door in te grijpen op het punt van de tenlastelegging van de erfbelasting) tot een belastinsgverlaging voor goede doelen in te voeren (8,5 % zal dalen – niet duidelijk of én voor schenkingen én voor legaten).
Het standpunt van de bevoegde Vlaamse Minister toegelicht.
Op 24.10.2019 post de bevoegde minister Diependaele op Linkedin het volgende:
“Het systeem van duolegaten wordt eerder gebruikt voor fiscale planning dan om een goed doel te bevoordelen. Dat is onrechtvaardig, want het is de samenleving die voor dit systeem opdraait. Vanaf vandaag voeren we overleg met de verschillende actoren om tot een correcte wetgeving te komen. De goede doelen mogen hier namelijk niet de dupe van worden. Daarom gaan we het tarief (8.5%) voor legaten aan goede doelen laten dalen.”
Wanted Law, bij monde van Mr. Sofie Longerstay, advocaat gespecialiseerd in familiaal vermogensrecht, is het met deze stelling niet eens.
“Het probleem is niet dat de samenleving voor het gebrek aan inkomsten door deze techniek opdraait. De eerste vraag die zich opdringt is of het te verantwoorden is dat de fiscus tot en met 55% van de koek gaat lopen. In Nederland is het toptarief in gelijkaardige gevallen 40%. Verder is het ook zeer uitzonderlijk dat goede doelen nog belast worden in de erfbelasting op legaten. In heel wat landen kunnen deze goede doelen deze legaten gratis ontvangen.”
“Opmerkelijk is wel dat de minister in dit bericht voor het eerst spreekt van een tariefverlaging voor legaten. Het was tot op dat moment niet duidelijk dat dit werd overwogen. Tot nu toe begreep ik dat men het doen van schenkingen aan goede doelen wou stimuleren door het tarief in de schenkbelasting te doen dalen.”
Opmerkelijk is wel dat de minister in dit bericht voor het eerst spreekt van een tariefverlaging voor legaten.
“Ik stel mij de vraag of het doen dalen van het tarief van 8,5% zal resulteren in meer legaten aan goede doelen. Volgens mij kiezen de suikertantes en nonkels er vooral voor om de kinderen van hun broers en zussen te bevoordelen omdat zij geen andere dichte familie hebben. Het duolegaat maakt mogelijk dat goede doelen mee gaan profiteren. Not the other way around."
“Ik begrijp dat de fiscus deze twee legaten van elkaar wil loskoppelen maar ik denk dat het naïef is te denken dat dit tot meer inkomsten voor de Schatkist zal leiden. Raken aan het bestaan van het duolegaat zal er niet voor zorgen dat goede doelen meer legaten – weze het enkel en alleen aan hen gedaan - zullen ontvangen. Wel integendeel zal de erflater (vb. suikertante) ervoor opteren voor het schenken (i.p.v. legateren) aan de verre verwanten aan lagere tarieven wanneer men het duolegaat zonder meer afschaft. Daardoor zal de Schatkist net meer inkomsten uit erfbelasting mislopen en inderdaad misschien meer inkomsten uit schenkbelasting halen maar deze zullen het verlies nooit compenseren.”
“Het duolegaat zonder meer afschaffen zal bovendien ook een direct effect hebben op de middelen die op die manier bij de goede doelen terecht komen. En dat zal een echte implicatie hebben op ons maatschappelijk kapitaal. Eén die trouwens niet te vergelijken is met de prijs die de samenleving nu zogezegd betaalt voor deze duolegaten.”
Beste optie is het behoud van het duolegaat met voorwaarden.
Volgens de meeste experten is de beste optie (zowel voor de schatkist als voor de goede doelen) het behoud van het duolegaat. Wel kan er worden bepaald dat het goede doel minstens een vast deel (bijvoorbeeld een percentage) van de nalatenschap moet ontvangen wil het duolegaat fiscaal geldig zijn. Dit om te vermijden dat de goede doelen worden opgenomen in het testament (en na betaling erfbelasting) met zo goed als niets achter blijven.
Niets nieuw volgens advocaat Sofie Longerstay: “Dit werd trouwens in de praktijk reeds gedaan door de experten die deze dossiers begeleiden, net om te vermijden dat het voordeel voor het goede doel te laag is en zij het legaat zouden verwerpen (waardoor de verre verwanten alsnog zwaar betalen). Dit is informatie die voor eenieder gekend is. Het volstaat een brochure ter hand te nemen over goede doelen in de wachtzaal van de notaris.”
Timing?
Het notariaat kreunt al onder de afschaffing van de woonbonus. Zij en de weinige experten (gespecialiseerde advocaten en adviseurs) die Vlaanderen telt, worden nu ook nog eens bestookt met telefoons over de eventuele afschaffing van het duolegaat.
Dat allemaal omdat de Vlaamse Regering niet in staat is om eerst een plan van aanpak uit te werken en dan pas te communiceren. Omdat de Vlaamse Regering door middel van een zeer vage zinsnede in het Regeerakkoord heeft gecommuniceerd.
De vraag rest dus welke piste de Vlaamse Regering zal kiezen en wanneer de nieuwe regeling dan van toepassing zal zijn. Zal dit op alle overlijdens zijn vanaf 01.01.2020 (?) of enkel op de testamenten die te rekenen vanaf die datum zullen gemaakt worden (en wat dan met de eigenhandige testamenten zonder semi-vaste datum ?). Wat met mensen die een duolegaat hebben opgesteld en die intussen wilsonbekwaam zijn geworden ?
Wordt ongetwijfeld vervolgd.