Fool in love.
Stel: uw dochter van zestien is smoorverliefd op een iets oudere jongen. Hoewel u twijfelt over de slaagkansen van deze prille liefde, is uw dochter in de zevende hemel. Nu heeft uw dochter reeds een mooi spaarpotje opgebouwd met haar vakantiewerk. Zij wenst een testament te maken waarin zij deze spaarpot wil legateren aan haar vriendje. Moet u zich zorgen maken?
Minderjarigen zijn handelingsonbekwaam.
Een minderjarige is in principe handelingsonbekwaam: minderjarigen hebben weliswaar alle rechten en plichten die een volwassene ook heeft, maar zullen deze niet zelfstandig kunnen uitoefenen. Zij dienen te worden vertegenwoordigd door hun wettelijke vertegenwoordiger.
Deze handelingsonbekwaamheid is algemeen: ze geldt voor alle rechtshandelingen, tenzij de wet of een rechtsgewoonte een uitzondering maakt. De handelingsonbekwaamheid treft zowel de materieelrechtelijke rechtshandelingen (overeenkomsten, eenzijdige verbintenissen), als proceshandelingen (optreden als eiser, verweerder, tussenkomende partij in een procedure).
Het zelf optreden van de de minderjarige.
Op de algemene handelingsonbekwaamheid van minderjarigen bestaan talloze uitzonderingen.
In bepaalde situaties kan de minderjarige weliswaar zelf optreden, maar toch niet helemaal alleen. Drie technieken "beschermen" de minderjarige in dergelijke gevallen:
In een aantal uitzonderlijke gevallen voorziet de Wet dat de minderjarige samen met zijn ouder(s) moet optreden bij het stellen van een bepaalde rechtshandeling. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer de minderjarige een huwelijkscontract wenst af te sluiten (art. 1397, 1ste lid BW en art. 1095 BW).
Bepaalde rechtshandelingen kan de minderjarige dan weer slechts stellen wanneer hij instemming heeft verkregen van zijn ouder(s). Denken we aan het afsluiten van een arbeidsovereenkomst (art. 43, lid 2 Arbeidsovereenkomstenwet).
In bepaalde uitzonderlijke gevallen kan de wettelijke vertegenwoordiger van de minderjarige achteraf verzet aantekenen tegen de door de minderjarige zelfstandig gestelde rechtshandeling. Het gaat bijvoorbeeld over het ontvangen van sociale zekerheidsuitkeringen, die de minderjarige zelf kan ontvangen, tenzij verzet van zijn ouders (art. 44 § 1, 2° RSZ-wet).
In sommige gevallen kan de minderjarige wel degelijk zelf én zelfstandig handelen, zonder enige bescherming. Soms zijn deze handelingen leeftijdsgebonden, soms niet. Te denken valt aan dagdagelijkse handelingen, zoals het aankopen van tickets voor openbaar vervoer,.... of het openen van een spaarrekening op naam van de minderjarige.
En een testament opmaken?
Vanaf zestien jaar - sweet sixteen !- kan elk kind een testament opstellen. Het is irrelevant of de minderjarige nadien meerderjarig wordt. Het testament wordt dus niet ongedaan gemaakt omdat kind meerderjarig wordt. De vrijheid van minderjarige is niet onbeperkt. Hij kan maximaal de helft van het beschikbaar deel "weggeven".
Een minderjarige die de leeftijd van zestien jaren bereikt heeft, kan alleen bij testament beschikken, en slechts ten belope van de helft van de goederen waarover de wet de meerderjarige toelaat te beschikken.
Sanctie?
Wat indien de minderjarige die de leeftijd van zestien jaar heeft bereikt, over zijn volledige vermogen beschikt? Is dit testament dan nietig?
Neen, het testament zal blijven bestaan. Men zal enkel het legaat herleiden tot hetgeen waarover de minderjarige kon beschikken: de helft van het beschikbaar deel.