Over "co-ouderschap" wordt heel veel zin en onzin verkondigd. Vooreerst wordt de term "co-ouderschap" vaak verkeerd gebruikt. Men spreekt van “gezagsco-ouderschap” en “verblijfsco-ouderschap”. Daarnaast denken veel mensen ten onrechte dat de Rechter verplicht het verblijfsco-ouderschap moet opleggen aan de ouders. In deze bijdrage gaan wij dieper in op de veel voorkomende misverstanden met betrekking tot het begrip "co-ouderschap".
Gezagsco-ouderschap versus verblijfsco-ouderschap.
Gezagsco-ouderschap houdt in dat beide ouders het ouderlijk gezag over het kind gezamenlijk uitoefenen. Het ouderlijk gezag omvat een geheel van bevoegdheden die de ouders kunnen laten gelden t.a.v. hun minderjarige kinderen. Elke ouder is omwille van zijn ouderschap vanzelf titularis van het ouderlijk gezag en kan ook alle bevoegdheden t.o.v. zijn kinderen uitoefenen. Het speelt hierbij geen rol of de ouders samenleven of apart wonen, gehuwd zijn, wettelijk of feitelijk samenwonend zijn, of gescheiden zijn: elke ouder wordt geacht gelijke bevoegdheden te hebben, en deze op gelijke wijze te kunnen uitoefenen.
Wanneer de ouders niet met elkaar samenleven, is de toepassing van het beginsel van de gezamenlijke uitoefening van het ouderlijk gezag niet evident: de ouders moeten het in voldoende mate eens zijn over de belangrijke aspecten van de opvoeding, de verblijfsregeling, de opleiding, de ontspanning, de godsdienstige en levensbeschouwelijke keuzes, enz...
Bij wijze van uitzonderingsregeling kan de famielierechtbank de uitoefening van het ouderlijk gezag uitsluitend opdragen aan één van de beide ouders, maar enkel in die gevallen waarin er onvoldoende overeenstemming is tussen de ouders over de hierboven aangehaalde aspecten van de opvoeding van het kind. In dit geval spreekt men van exclusieve gezagsuitoefening. De ouder die het ouderlijk gezag niet uitoefent, blijft uiteraard titularis van alle bevoegdheden van het ouderlijk gezag, maar kan deze slechts beperkt uitoefenen. Zo behoudt hij uiteraard het recht op persoonlijk contact met zijn kind, en kan hij toezicht uitoefenen op de opvoeding van het kind, en alle nuttige informatie inwinnen wij de andere ouder of derden (de school, de jeugdbeweging, enz...).
Uitsluitende gezagsuitoefening mag niet verward worden met de ontzetting van het ouderlijk gezag, hetgeen een jeugdbeschermingsmaatregel is, waarbij een ouder bij wijze van sanctie zijn rechten verliest: hij is dan niet langer titularis van het ouderlijk gezag.
Gezagsco-ouderschap heeft ook niets te maken met het verblijf van het kind. Het betreft de loutere gezamenlijke uitoefening door de ouders van hun ouderlijk gezag.
Verblijfsco-ouderschap is een mogelijke verblijfsregeling tussen ouders die niet meer samenwonen, maar die het ouderlijk gezag gezamenlijk uitoefenen, waarbij het verblijf van het kind gelijkmatig verdeeld wordt tussen de beide ouders. Gelijkmatig betekent wel degelijk gelijk verdeeld. Verblijfsco-ouderschap houdt in dat het kind alternerend bij elk van zijn ouders verblijft gedurende strikt gelijke periodes.
In de praktijk wordt het verblijfsco-ouderschap meestal gerealiseerd op basis van een week/week-verblijf, maar ook andere systemen van 50-50 vinden ingang, waarbij rekening kan worden gehouden met de leeftijd van de kinderen of de werksituatie van de ouders. Bijvoorbeeld: wissel om de twee of drie dagen. Of maandag tot woensdagmiddag bij de ene ouder, woensdagnamiddag tot vrijdag bij de andere ouder, en de weekends worden verdeeld tussen de beide ouders.
Bij verblijfsco-ouderschap heeft het kind geen hoofdverblijf of bijkomend verblijf. Uiteraard kan het kind maar op één adres ingeschreven worden in het bevolkingsregister, maar dit is dan het administratief adres van het kind, in de zin van art. 36 van het Gerechtelijk Wetboek, en niet de hoofdverblijfplaats van het kind bij verblijfsco-ouderschap.
Uiteraard zijn ouders niet verplicht om een strict gelijk verdeeld verblijf overeen te komen. Zij kunnen eender welke verblijfsregeling van gelijke of ongelijke duur overeenkomen, voor zover de regeling niet kennelijk strijdig is met het belang van het kind. Zo komen verblijfsregelingen van 9-5 (= verblijfsregeling over twee weken, waarbij het kind 9 dagen bij de ene ouder, en 5 dagen bij de andere ouder verblijft) of het klassieke één weekend om de veertien dagen, in de praktijk veelvuldig voor.
Wat zit er allemaal in het ouderlijk gezag?
Is de Rechter verplicht om een gelijk verblijf op te leggen?
Enkel in het geval van gezamenlijke gezagsuitoefening ("gezagsco-ouderschap") en wanneer één van de ouders dit vraagt, is de Rechter verplicht om bij voorrang de mogelijkheid te onderzoeken om het verblijf van het kind op een gelijkmatige manier tussen de ouders vast te leggen. De rechter behoudt bijgevolg zijn volledige beoordelingsvrijheid om een gelijk verblijf op te leggen of niet.
De Rechter zal steeds op basis van de concrete omstandigheden van de zaak, en voor zover minstens één van beide ouders dit heeft gevraagd, beslissen om een verblijfsco-ouderschap op te leggen. Indien geen van beide ouders het gelijkmatig verdeeld verblijf vordert, kan de Rechter dit ook niet opleggen, zelfs niet als beiden afzonderlijk het hoofdverblijf vorderen.
- Contra-indicaties voor een verblijfsco-ouderschap.
In de wet werd er geen lijst van contra-indicaties voor het verblijfsco-ouderschap opgenomen. In de praktijk komen de volgende tegenaanwijzingen veelvuldig voor:
- de jonge leeftijd van de kinderen;
- de grote afstand tussen de woningen van de beide ouders ;
- het verschil in opvoedingskwaliteiten en betrokkenheid van de ouders;
- de feitelijke beschikbaarheid van de ouders;
- de band tussen ouders en kinderen;
- de wens van de kinderen zelf.
De wet voorziet in een bijzondere motiveringsverplichting voor de Rechter: zowel in de gevallen dat hij kiest voor een verblijfsco-ouderschap, als in de gevallen waarin hij een verblijfsregeling oplegt die niet gelijk is, dient de rechter zijn vonnis met bijzondere redenen te omkleden.
Is "verblijfs"co-ouderschap steeds de beste oplossing?
De voorbije dagen was er in de media heel wat te doen over het co-ouderschap. Volgens een studie van het Centrum voor Sociologisch Onderzoek van de KU Leuven zou co-ouderschap niet steeds de beste oplossing zijn voor het kind. Feit is dat er ondertussen tientallen studies zijn die tot tegenstrijdige visies komen. Onze boodschap, die wij ook delen met de meeste familierechtbanken, is dat elke situatie anders is en dat, gelukkig maar, de Rechter een ruime beoordelingsvrijheid behoudt in de keuze van de verblijfsregeling. Elke verblijfsregeling moet maatwerk zijn! Het verblijfsco-ouderschap moet eerder gezien worden als een model of referentiekader dat de wetgever voor ogen heeft gehad bij de totstandkoming van de Wet van 18 juli 2006, zonder dat het een verplichting is om het zo veel mogelijk toe te passen.