Auto opzettelijk beschadigd, maar de dader blijkt geestesziek...
Wanneer iemand uw auto opzettelijk beschadigt mag u er normaal op vertrouwen dat de dader daarvoor gestraft zal worden. Dit lijkt op het eerste zicht vrij logisch, maar wat als de schade werd toegebracht door een geesteszieke? Kan die dan strafrechtelijk verantwoordelijk geacht worden en bestraft worden? En vooral, wat met de schade van u als slachtoffer?
Is de geesteszieke strafrechtelijk verantwoordelijk?
Op zich maakt artikel 559 Sw. geen onderscheid tussen de bestraffing naar de persoon van de dader, maar artikel 71 van het Strafwetboek, ook gekend van de “onweerstaanbare dwang of drang” kan wel voor een ander resultaat zorgen.
Artikel 71 van het Strafwetboek laat een onderscheid in bestraffing toe op basis van de geestestoestand van de dader. Zo is er geen misdrijf wanneer de dader op het tijdstip van de feiten leed aan een geestesstoornis die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden heeft tenietgedaan...
De strafrechtelijke verantwoordelijkheid van de beklaagde-geesteszieke persoon kan op basis van dit artikel alvast mogelijk aan de kant geschoven worden, voor zover de geesteszieke geen controle meer had over zijn daden of zijn oordeelsvermogen was teniet gedaan. Denk bijvoorbeeld aan een persoon die lijdt aan een psychose op het ogenblik van de feiten waardoor de feiten worden gepleegd. Er mag van uitgegaan worden dat een persoon in een psychotische toestand niet strafrechtelijk aangesproken zal kunnen worden en dus vrijgesproken zou moeten worden.
Dit is echter geen zekerheid en zal geval voor geval bekeken worden door de rechtbank.
Wat met de vergoeding van de schade van de slachtoffers?
De eventuele vrijspraak van de beklaagde betekent echter nog niet dat de schade die door de geesteszieke aan andermans eigendom veroorzaakt werd niet vergoed zou moeten worden. Om vergoeding te krijgen moet je op grond van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek een fout kunnen bewijzen bij de dader. Een fout bestaat daarbij uit twee delen: een foutieve handeling, maar ook toerekenbaarheid aan de dader: de dader moet aangesproken kunnen worden, en dat is niet het geval als hij niet handelingsbekwaam was door een medische toestand. Staat het slachtoffer dan in de kou? Gelukkig heeft de wetgever, gelet op de onbillijkheid van de situatie, een oplossing voorzien in artikel 1386bis van het Burgerlijk Wetboek dat stelt dat wanneer aan een ander schade wordt veroorzaakt door een persoon die lijdt aan een geestesstoornis die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden tenietdoet of ernstig aantast, de rechter hem kan veroordelen tot de gehele vergoeding of tot een gedeelte van de vergoeding waartoe hij zou zijn gehouden, indien hij de controle over zijn daden had. Er is dus enkel sprake van een mogelijke beperking van de gehoudenheid tot vergoeding van de schade. Het valt meteen op dat de criteria voor de toepassing van dit artikel op burgerrechtelijk vlak gelijklopend zijn met die van artikel 71 Sw. op strafrechtelijk vlak. Er moet evenzeer sprake zijn van een geestesstoornis die het oordeelsvermogen of de controle over de daden tenietdoet.
Iets voor de verzekeringen?
Van zodra schade opzettelijk aangebracht wordt kan de familiale verzekeraar dekking weigeren. Gelukkig is de familiale verzekeraar ook gehouden om schade aangebracht bij toepassing van artikel 1386 bis Burgerlijk Wetboek te verzekeren.
De schade veroorzaakt door een geesteszieke zal daardoor wel gedekt kunnen worden door een (familiale) verzekering. Dit omdat bij een bewezen geestesziekte meestal het opzettelijk karakter ontbreekt.
Besluit: zowel de geesteszieke dader als het slachtoffer worden deels beschermd door de wetgever
Eindconclusie is dus dat de familiale verzekering doorgaans zal moeten tussenkomen om de schadelijders te vergoeden. De geesteszieke zelf zal als schadeveroorzaker in principe strafrechtelijk vrijuit gaan, en de familiale verzekering zal in zijn plaats tussenkomen om de schadelijders te vergoeden. Met dit tweeluik op zowel strafrechtelijk als burgerrechtelijk gebied heeft de wetgever een bepaalde billijkheid gecreëerd, die er voor zorgt dat de geesteszieke die lijdt aan een geestesziekte die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden tenietdoet, wordt beschermd. Maar ook de burgerlijke partijen krijgen minstens een deel van hun schadevergoeding toegekend, die ze in principe bij de eventuele familiale verzekering van de dader volledig zullen kunnen recupereren. Let wel op, want de vrijspraak op strafrechtelijk vlak en de beperking van de schadevergoeding op burgerrechtelijk vlak is geen automatisme! Het verzoek tot toepassing van de desbetreffende artikelen zal moeten voorgelegd worden aan de rechter die naar billijkheid zal oordelen. Het advies en de bijstand van een advocaat, zowel als dader als burgerlijke partij, is bijgevolg uitermate nuttig.